دیاسپورای کوردها

نشریه تیشک شماره ٧١

دیاسپورای کوردها

منتشر شده در وبسایت مرکز مطالعات کوردستان – تیشک : 17.02.2025

گالبات، خانی (٢٠٢٥):دیاسپورای کوردها . نشریه تیشک، ٢٦، ٧١، ل. ١٩١–١٦٠. https://doi.org/10.69939/TISHK0071

آن چه در کوردستان جریان دارد با هیچ یک از بربریت هایی که در تاریخ روی داده اند قابل مقایسه نیست. تاکنون کشورهای اشغال گر کوردستان با اعمال استعمار داخلی، آسیمیلاسیون (هضم فرهنگی)، کوچ اجباری جمعی (دیاسپورا)، جنایات سازمان یافته، نفی حقوق ملی، انهدام جمعی، لشکر کشی نظامی، اعلام جهاد، جنایات پزشکی، شیوع فساد اخلاقی، رواج اعتیاد، غارت اقتصادی، ممنوعیت زبان، تحقیر فرهنگ ملی، جابه جایی قومی و… در تدارک نابودی ملت کورد بوده و هستند. همه ی این اقدامات ژینوساید به معنای کشتار و قتل عام جمعی است.

داگرتنی PDF

^{جوامع دور از وطن يا دياسپورا به پراكندگي، مهاجرت يا آوارگی گروهی از مردم اطلاق مي}^‌^{شود كه دور از خانه و كاشانه}^‌^{ی اصلی خويش زندگي مي}^‌^{كنند و در دنيا پراكنده شده}^‌^{اند. اين واژه ريشه در متون يهودي دارد و به ماجرای خروج يهوديان از بابل اشاره دارد. اما اخيرا اين لغت بست پيدا كرده است و به پراكندگي گروهي از مردم اطلاق مي}^‌^{شود كه داراي ريشه}^‌^{ی مشترك هستند و از خانه}^‌^{ی خود رانده شده يا فرار كرده}^‌^{اند. نمونه}^‌^{ی بارز آن}^‌^{كوردها در سرزمين خود در ايران، تركيه، سوريه و عراق}^‌^{اند. ايجاد جامعه}^‌^{ی دور از وطن مي}^‌^{تواند خودخواسته يا ناخواسته باشد.}

^اشغال^‌^گران^‌^{كوردستان با بنیان}^‌^{نهادن حاكميت مبتنی بر نژادپرستي، شوونيسم و فاشيسم و اخيرا شكل مذهبی آن كوشيده}^‌^{اند فرياد آزادي}^‌^{خواهي و رهايی}^‌^{بخشی ملت}^‌^{كورد را در گلو خفه و با پشتيباني امپرياليسم، قيام ملت}^‌^{كورد را زنده}^‌^به^‌^{گور نمايند، همین وضعیتی که هم}^‌^{اکنون بر روژاوا حاکم است. وضعيت}^‌^{كوردها كه توسط دولت}^‌^{های اشغالگر و با حمايت اروپا و آمريكا (ناتو) تجزيه گشته است و به انحاء مختلف گرفتار دیاسپورا، نابودي و آسيميلاسيون و ژينوسايد است، يك فاجعه}^‌^{ي تمام}^‌^{عيار مي}^‌^{باشد. هم پاك}^‌^{سازی فيزيكي و هم فرهنگي}^‌^{شان در کردستان روژاوا ادامه دارد. گویی}^‌‌^{كوردها موجوداتی هستند كه در حال مرگاند، در وضعيتی}^‌^{اند كه نمونه}^‌^{ی مشابه آن در جهان وجود ندارد و از نظر ذهنی و جسمی تجزيه گشته}^‌^{اند. در جامعه}^‌^ی^‌^{كورد نه زندگی سنتی قديمی جريان دارد و نه زندگی مدرن. به همين دليل گرفتار يك فاجعه}^‌^{ی همه}^‌^{جانبه مي}^‌^{باشد. آن}^‌^{چه در}^‌^{كوردستان جريان دارد با هيچ يك از بربريت}^‌^{هایی كه در تاريخ روی داده}^‌^{اند قابل مقايسه نيست.}

^{تاكنون كشورهای اشغال}^‌^گر^‌^{كوردستان با اعمال استعمار داخلي، آسيميلاسيون(هضم فرهنگی)، كوچ اجباری جمعی (دیاسپورا)، جنايات سازمان}^‌^{يافته، نفی حقوق ملی، انهدام جمعی، لشكركشی نظامی، اعلام جهاد، جنايات پزشكی، شيوع فساد اخلاقی، رواج اعتياد، غارت اقتصادی، ممنوعيت زبان، تحقير فرهنگ ملی، جابه}^‌^{جایی قومی و… در تدارك نابودی ملت}^‌^{كورد بوده و هستند. همه}^‌^{ی اين اقدامات «ژينوسايد» به معنای كشتار و قتل}^‌^{عام جمعی است.}

^ساده^‌^{ترين كشتار جمعی، همان قلع}^‌^{وقمع فيزيكی است كه با هدفی خاص انجام می}^‌^{گيرد. انواع ديگر كشتار جمعی به طریق فرهنگی، ملی، بيولوژيكی، اقتصادی، ويرانی طبيعت و جغرافيايی نيز می}^‌^{باشد. كشتار و قتل}^‌^{عام سرخ}^‌^{پوستان توسط مهاجران آمريكا، قتل}^‌^{عام ارمنی}^‌^{ها و}^‌^{كوردها توسط ترك}^‌^{های عثمانی، بمباران شيميايی}^‌^{، زنده}^‌^به^‌^{گوركردن و كوچاندن اجباری}^‌^{كوردها در عراق، تركيه، ایران و سوريه و جايگزين}^‌^{کردن اعراب و ترك}^‌^{ها به جای آنان به}^‌^{منظور پاك}^‌^{سازی سرزمينی از قوم و يا ملتی خاص، مشابه مورد فلسطينيان توسط اسرائيل، كشتن يهوديان با گازهای شيميايی توسط آلمان نازی، حتی به حاشيه}^‌^راندن^‌^{كوردها از اداره}^‌^{ی امور خود و در سرزمين خود توسط هسته}^‌^{های گزينش در ايران ژينوسايد اداری به حساب می}^‌^آيد.

^{در واقع ژينوسايد زير پا نهادن حقوق جمعي انسان}^‌^{هاست. هم}^‌^{چنان كه كشتن انسان}^‌^{ها مبين انكار حق حيات است، به معناي تحقير تمام انسانيت نيز است.}

^{به دنبال تجزيه}^‌^ي^‌^{كوردستان در جنگ جهاني اول، اشغال}^‌^گران^‌^{كوردستان، تلاش همه}^‌^جانبه^‌^{ي خود را براي محو}^‌^{كوردها به}^‌^{كار بستند و با طراحي و اجراي برنامه}^‌^{هاي كوتاه}^‌^{مدت، ميان}^‌^{مدت و بلندمدت، فعالانه وارد عرصه}^‌^{ي نابودي نام}^‌^{كوردستان (ژينوسايد جغرافيايي) شدند. كشتار جمعي تنها در دوران جنگ صورت نمي}^‌^{گيرد، بلكه در دوران صلح نيز با روش}^‌^{هاي گوناگون و گاه با آرامش كامل، عملي مي}^‌^{شود. در برابر دیاسپورا و اعمال ژينوسايد، هر ملتي كه قرباني اين جنايات باشد، حق دفاع از خود را دارد و مقاومت در برابر نابودي براي آن ملت، امري مشروع است.}

^{هر ملتي در هركجا باشد حق دارد كه در عين دفاع از سرزمين و خاك خود، از هويت خويش پاسداري كرده و در شرايط صلح به توسعه}^‌^{ي سياسي، فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي خود بينديشد، برنامه}^‌^{ريزي كرده و عمل نمايد. ژينوسايد اداري به معناي دريغ}^‌^{داشتن همه}^‌^{ي اين امور از ملت}^‌^{كورد، خصوصا در ايران است.}

^{نابودي جمعي گروه}^‌^{هاي ملي، جوامع ديني و جوامع نژادي، نابودي بخشي از انسانيت است. كشتار جمعي ضدبشري}^‌^{ترين و وحشيانه}^‌^{ترين اقدامي است كه از سوي دشمنان انسانيت و بشريت اجرا مي}^‌^{شود و بدتر از آن سكوتي است كه مدافعان حقوق بشر با قرباني}^‌^{كردن حقيقت در مسلخ مصلحت، خصوصا در مورد ملت}^‌^{كورد، به تجديد و تشديد آن دامن مي}^‌^زنند.

^{ژينوسايد تنها نابودي فيزيكي يك جمعيت ملي، نژادي يا مذهبي نيست، بلكه شامل مجموعه}^‌‌^{ي اقدامات ديگر نيز هست. ژينوسايد فيزيكي به معناي قتل}^‌^{عام به هر نوع و هر شكل و با استفاده از هرگونه سلاحي است. ژينوسايد بيولوژيكي به معناي جلوگيري از رشد گروه}^‌^{هاي خاص از اجتماع مانند جداكردن زنان و مردان و ازهم}^‌^{پاشيدن نظام خانواده است كه در تركيه و توسط رژيم بعث در عراق اعمال شد. توزيع مواد مخدر و گسترش اعتياد با انگيزه}^‌^{هاي سياسي و بي}^‌^اراده^‌^{كردن مردم}^‌^{كورد توسط رژيم مذهبي در شرق}^‌^{كوردستان در مقوله}^‌^{ي ژينوسايد بيولوژيكي مي}^‌^{گنجد. برابر قوانين جهاني، بند دوم پيمان}^‌^نامه^‌^{ي 1948، تهاجم فكري، جعل تاريخ، اشاعه}^‌^{ی فساد، اعتياد و . . . در يك جامعه}^‌^{ژينوسايد محسوب مي}^‌^{شود. دكتر مجيد جعفر مي}^‌^{گويد؛ «كولونياليسم و روابط استعماري حاكم بر بخش}^‌^{هاي مختلف}^‌^{كوردستان، تمام شئون سياسي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، نظامي و رواني مناطق}^‌^{كوردنشين را در برگرفته است».}

^{دیاسپورای کوردها دارای ریشه}^‌^{های تاریخی، مادی، قومی، نژادپرستی، مذهبی، اقتصادی، جغرافیایی ژئواستراتژیک، ژئوپلوتیک، ژئواکونومی و … بوده است. از لحاظ هستی}^‌^{شناسی تاریخی، دیاسپورایی کوردها از زمان فروپاشی دولت ماد آغاز می}^‌^{شود. برای تشریح دیاسپورایی کوردها با این گستردگی و با توجه به محدودیت کار، ناچار به خلاصه}^‌^{نویسی هستیم. ابتدا باید موجودیت تاریخی کورد را به اثبات رساند.}

^الف^‌^{– به}^‌^{رغم اين}^‌‌^{كه به دنبال اکتشافات باستان}^‌^{شناختي در بين}^‌^{النهرين اطلاعات}^‌^{و دانسته}^‌^{هاي عظيمي در مورد تاريخ آن سرزمين به}^‌^{دست آمده است}^‌^{كه تا يك قرن پيش از آن بي}^‌^{اطلاع بوديم، اما هنوز نكات مبهم}^‌^{و تاريك بسياری وجود دارد، به}^‌^{ویژه اطلاعات در مورد نژاد، ريشه}^‌^{ي زبان}^‌^{ها و قوميت}^‌^{ها بسيار اندك است. از طرف ديگر ممكن است حفريات}^‌^{و كشفيات آينده، آن}^‌^{چه را تاكنون از تاريخ باستان بين}^‌^{النهرين مي}^‌^{دانيم از بنيان تغيير دهد. نکته}^‌^{ی حائز اهميت اين است که قسمت اعظم روند تحولات تاريخي بين}^‌^{النهرين در مناطقي روي داده است}^‌^{كه برحسب موضع}^‌^{نگاري امروزه سرزمين}^‌^{كوردستان را تشكيل مي}^‌^دهد.

^{اگر متون محلي ايلامي}^‌^{ها، مادها، ماناها، گوتي}^‌^{ها، لولوبي}^‌^{ها، كاسي}^‌^{ها، سكاها، توروكي}^‌^{ها و بين}^‌^{النهرين را بررسی کنیم، ملاحظه مي}^‌^{شود كه سرزمين}^‌^{كوردستان بيش از آن}^‌^{چه تصور مي}^‌^{شود ميدان اصلي تحولات تاريخي بوده است. با وجود اين، در كتاب}^‌^{هاي تاريخي فراواني}^‌^{كه تاكنون از سوی مورخین}^‌^{كشورهاي اشغال}^‌^گر^‌^{كوردستان نوشته شده}^‌^{اند، چرا از}^‌^{كورد و}^‌^{كوردستان خبري نيست؟}

^تمدن^‌^{هاي سركوب}^‌^{شده، ناقص يا از پيشرفت بازداشت}^‌^شده^‌^{ي زيادي در جهان وجود دارند. به لحاظ هستی}^‌^{شناسی تاريخي، خانواده وارد تيره، تيره وارد طايفه، طايفه وارد قبيله و به همين}^‌^{سان قبيله وارد قوم و ملت شده است. به دليل تأثير منفي عوامل خارجي و داخلي، تاكنون، نشانه}^‌^{هاي كمتري از اتحاد قبايل و همبستگي بزرگ}^‌^{تري در جامعه}^‌^ي^‌^{كورد ديده مي}^‌^شود.

^{به استناد مقدمه}^‌^{ي كتاب «شرفنامه»ي امير شرف}^‌^{الدين بدليسي، كتبيه}^‌^{هاي مرتبط به}^‌^{كوردها از چهار هزار سال قبل وجود دارند. در تاريخ جهان باستان هم، سومريان}^‌ ^‌^{كوردها را «خوريتها» و حملات آنان بر عليه خود را به اژدهاي كوهستان تشبيه}^‌^كرده^‌^{اند. برخی از مورخین کورد، در آثار خود حوري}^‌^{ها يا هوري}^‌^{ها، ميتاني}^‌^{ها، گوتي}^‌^{ها و مادها را اجداد}^‌^{كوردها معرفي مي}^‌^{كند. البته بايد؛ لولوبي}^‌^{ها، ايلامي}^‌^{ها، كاسي}^‌^{ها، سكاها، ماناها توروكي}^‌^{ها و لويي}^‌^{ها را به اين فهرست اضافه كرد. محمد لوي عباسي هم در مقدمه}^‌^{ي شرفنامه، تنها كوهستان زاگروس را محل اقامت}^‌^{كوردها نمي}^‌^{داند، بلكه قسمت وسطي و علياي رود دجله و تمام خاك آشور قديم و بخشي از ارمنستان را قلمروی نژاد}^‌^{كورد مي}^‌^{داند. همان مناطقي}^‌^{كه لوئیس مورگان در كتاب «جامعه}^‌^{ي باستان» از آن به نام منشاء اوليه}^‌^{ي شكل}^‌^{گيري اجتماعات بشري و پراكنش آنان به سراسر جهان ياد مي}^‌^كند.

^{پروفسور مينورسكي، شرق}^‌^{شناس نامدار روسي هم، در اثناي بيستمين كنگره}^‌^{ي بين}^‌^{المللي خاورشناسان در سال 1938 در بروكسل به هويت}^‌^{كوردي حكومت}^‌^{هاي مادها و ماناها در هزاره}^‌^{ي آخر قبل از ميلاد اشاره كرده است.}

^{در هر حال ملت}^‌^{كورد يكي از قديمي}^‌^{ترين ملل خاورميانه است و بيشتر سلسله}^‌^{هاي قبل از هخامنشيان}^‌^{كه به آن اشاره شد، داراي هويت}^‌^{كوردي بوده}^‌^{اند. در خصوص تاريخ باستان هم، نظير هر موضوع ديگري، در حق ملت}^‌^{كورد اجحاف شده است. اين}^‌‌‌^{در حالي است}^‌^{كه از مهم}^‌^{ترين مناطق تاريخ جهان باستان، بين}^‌^{النهرين}^‌^{و جغرافياي}^‌^{كوردستان است كه از گذشته}^‌^{ي دور تاكنون هميشه محل برخورد قدرت}^‌^{هاي جهاني زمان بوده است.}

^{به استناد کتاب «تاریخ تمدن بین}^‌^{النهرین» اثر دکتر یوسف مجیدزاده، در عهد باستان، از ميان مردماني}^‌^{كه از بين}^‌^{النهرين}^‌^{گذشتند و يا به}^‌^{صورت فاتح بر آن حكومت رانده}^‌^{اند، اجداد}^‌^{كوردها، يعني هوري}^‌^{ها بيشترين اهميت را دارند: زيرا آنان از چنان تمدني بهره}^‌^{مند بودند كه توانستند نه}^‌^{تنها در طول قرن}^‌^{ها فرمان}^‌^{روايي بر بخش وسيعي از شمال آشور، زبان و سنت}^‌^{هاي خود را از هرگونه تأثيرپذيري به دور نگاه دارند، بلكه از جنبه}^‌^{هاي بسيار در فرهنگ و هنر بين}^‌^{النهرين}^‌^{هم تأثير گذاشتند، به}^‌^گونه^‌^اي^‌^{كه حضور آن}^‌^{ها دست}^‌^{كم تا پايان هزاره}^‌^{ي سوم ق.م در سرتاسر بين}^‌^{النهرين احساس مي}^‌^{شد. هنوز هم قبايل و مناطقي از}^‌^{كوردستان وجود دارند، مانند هوره}^‌^{مار (يا اره مار)، هوره}^‌^{ماري در شمال، و هوورامان در شرق}^‌^{كوردستان كه با هوري}^‌^{ها تشابه اسمی دارند.}

^هوري^‌^{ها به دلايلی نامعلوم در بخش شرقي بين}^‌^{النهرين از لحاظ سياسي و فرهنگي اهميت فراوان يافتند. مرحله}^‌^{ي به}^‌^قدرت^‌^{رسيدن و دوران اقتدار هوري}^‌^{ها با دوراني از تاريخ بين}^‌^{النهرين}^‌^{كه به «عصر تاريك» شهرت دارد مصادف بود. اما نشانه}^‌^{هاي قدرت سياسي هوري، نهادهاي هوري و زبان و هنر آنان از دوران پيش از «عصر تاريك» و به مقدار زيادي پس از آن در همه}^‌^{جا، در ماري، در دره}^‌^{هاي زاگرس و ارمنستان، در آشور و آناتولي، و در نواحي ساحلي مديترانه مشهود است. تأثير هوري}^‌^{ها در تمدن بين}^‌^{النهريني آشوري از اهميت ويژه}^‌^{اي برخوردار است. با توجه به نفوذ هوري}^‌^{ها در شرق بين}^‌^{النهرين، سلسله}^‌^{هاي زاگرس}^‌^{نشين با هويت}^‌ ^‌^{كوردي مانند كاسي}^‌^ها^‌^{، گوتي}^‌^{ها، لولوبي}^‌^{ها و غيره به احتمال قوي از بازماندگان هوري}^‌^{ها بوده}^‌^اند.

^{روابطي كه ميان}^‌^كاسي^‌^{ها، مردم}^‌^{كوهستان}^‌^{هاي زاگرس و بابلي}^‌^{ها به}^‌^{وجود آمد و گسترش يافت از نوعي كاملا متفاوت بود. پادشاهان}^‌^{كاسي به مدت بيش از پانصد سال بر تخت فرمان}^‌^{روايي بابل تكيه زدند. ايلامي}^‌^{ها هم هنگام ضعف پادشاهي بابل و كاهش}^‌^{يافتن قدرت حكومت}^‌^{هاي آن}^‌^{ها نفوذ سياسي خود را در جنوب بين}^‌^{النهرين اعمال مي}^‌^{كردند، اما نتوانستند تأثير آن}^‌^{چنان مشهودي در تمدن بين}^‌^{النهرين داشته باشند. گوتي}^‌^{ها يا قوتي}^‌^{ها هم كه ساكن كوه}^‌^{هاي زاگرس بودند در اواخر هزاره}^‌^{ي سوم ق.م با هجوم خود به بين}^‌^{النهرين و سرنگون}^‌‌^{كردن سلسله}^‌^{ي اكد، نيم}^‌^{قرن در جنوب بين}^‌^{النهرين حكومت}^‌^{كردند، اما هنوز آثار كمي از آنان به دست آمده است. همين حملات از كوهستان}^‌^{ها بوده است}^‌^{كه سومري}^‌^{ها تشبيه به اژدهاي كوهستان}^‌^كرده^‌^اند.

^سامي^‌^{ها (اكدي}^‌^{ها) در حدود 2400 ق.م صحنه}^‌^{ي سياسي بين}^‌^{النهرين را دگرگون كردند. سارگون}^‌^{و جانشينانش همه}^‌^{ي دولت}^‌^{شهرهاي سومر را به اطاعت واداشتند و براي نخستين بار امپراتوري بزرگ بين}^‌^{النهرين را تشكيل دادند و دو بخش جنوب و شمال را تا كوه}^‌^{هاي توروس در شمال، درياي(سفلي) يعني خليج فارس در جنوب، از كوه}^‌^{هاي زاگروس تا درياي مديترانه در غرب را زير سلطه}^‌^{ي خود قرار دادند و حدود دو قرن اقتدار آنان دوام يافت و سرانجام به دست نيروي مركب از قبايل زاگروس}^‌^{نشين و شورش}^‌^{هاي دروني سرنگون شد.}

^هوري^‌^{ها در مناطق شمالي}^‌^{تر، كه بعدها نقش مهمي در تاريخ بين}^‌^{النهرين بازي}^‌^{كردند، هلال بزرگ كوه}^‌^{هاي توروس را از اوركش در شمال، كاركميش در شمال}^‌^{كوردستان فعلي تا سرزمين نمار در اطراف درياچه}^‌^{ي وان و در جنوب تا زاب عليا (زيي}^‌^{بادينا) در تصرف خود داشتند. همسايه}^‌^{ي شرقي آن}^‌^{ها لولوبي}^‌^{ها در جلگه}^‌^{ي شهرزور در نزديكي سليماني حاكم بودند. لولوبي}^‌^{ها در جنوب در اطراف همدان، گوتي}^‌^{ها در منطقه}^‌^{ي زاگروس مركزي ساكن بودند و جنوب آن}^‌^{ها را قبايل سركش سرزمين ايلام در اختيار داشتند. همه}^‌^{ي آن}^‌^{ها كه داراي ريشه}^‌^ي^‌ ^‌^{كوردي بوده}^‌^{اند و از زمان}^‌^{هاي دور ميان آنان خصومت ديرپايي برقرار بود، خصومتي}^‌^{كه مانند بيماري مزمن}^‌^{و صعب}^‌^{العلاج هنوز هم گريبان}^‌^{گير جامعه}^‌^ي^‌^{كوردهاست. همين خصومت}^‌^{ها بود كه در درون امپراتوري مادها منجر به كودتا و تسليم حكومت مادها به پارس}^‌^{ها شد. به هر حال، همه}^‌^{ي آن}^‌^{ها راه را بر نفوذ اكدي}^‌^{ها به آسياي صغير، ارمنستان و آذربايجان بسته بودند.}

^{فهرست جغرافياي امپراتوري سارگون مركز لولوبي را در همسايگي مستقيم كركوك ثبت}^‌^{كرده است. يكي از مناطق زير نفوذ لولوبي}^‌^{ها زهاب، نزديك سرپل بود. آثاري}^‌^{از آنان در آن محل به}^‌^{دست آمده است. آيا بين آواي لولو در آوازهاي}^‌ ^‌^{كوردي و لولوبي}^‌^{ها رابطه}^‌^{اي وجود دارد؟}

^گوتي^‌^{ها همسايه نزديك لولوبي}^‌^{ها بودند و به}^‌^{سختي از يكديگر تشخيص داده مي}^‌^{شدند. از گوتي}^‌^{ها در نامه}^‌^{ي ماري (تل حرير) در ساحل رود فرات قبل از پيوستن رود خابور به آن، به}^‌^{ويژه در دوره}^‌^{ي جديدتر، در لشكركشي}^‌^{هاي امپراتوران آشور از اواخر هزاره}^‌^{ي دوم به بعد، نام برده شده است. آن}^‌^{ها در زمان آشوري}^‌^{ها جمعيتي بزرگ، نيرومند، اما پراكنده بودند و به نظر مي}^‌^{رسد كه در منطقه}^‌^ي^‌^{كوهستاني زاب سفلي در شمال سليماني زندگي مي}^‌^{كردند. خاستگاه اين}^‌^كوه^‌^{نشينان، گوتي}^‌^{ها و لولوبي}^‌^{ها، بخش}^‌^{هايی از سرزمين}^‌^{هاي امروزي}^‌ ^‌^{كوردها و لرها بوده است. بعد از شكست}^‌^{دادن اكدي}^‌^{ها سراسر بين}^‌^{النهرين در دست گوتي}^‌^{ها بود. گوتي}^‌^{ها در مجموع با 20 يا 21 پادشاه به مدت 125 سال بر بين}^‌^{النهرين فرمان راندند.}

^تاريخ^‌^{كوردستان پر از مقاومت در برابر زورگويان}^‌^{و متجاوزين است. مقاومت}^‌ ^‌^{كوردها در برابر حملات امپراتوري آشور، يونانيان، اعراببدوي}^‌^{و مغول}^‌^{ها، به}^‌^{ويژه در شهر هولیر (اربيل) در برابر هولاكوخان مغول و اشغال}^‌^{گران فعلي}^‌^{كوردستان به}^‌^{يادماندني است.}

^{يكي از مشخصه}^‌^{هاي ديرينگي هر قومي، تاريخ آئين، مذهب و اعتقادات ديني آن}^‌^هاست.^‌^{كوردها قبل از اسلام زرتشتي بوده}^‌^{اند. حتي مورخين اخير}^‌^{كورد، مانند هيرش قادري در كتاب «عقل سياسي ايران و هويت}^‌^خواهي^‌^{كوردها» به زرتشتي}^‌^بودن^‌^{كوردها باور ندارد، بلكه آئين}^‌^{كوردها را حتي قبل از زرتشت، ميترائي مي}^‌^{داند. اما هگل دين زرتشت را مرحله}^‌^{ي گذار بشر از بت}^‌^{پرستي به يگانگي خداوندي مي}^‌^{داند. در بسياري از مناطق}^‌ ^‌^{كوردستان، بقاياي آتشكده}^‌^{هاي باستاني را مانند آتشكده}^‌^{ي تخت سليمان در بين بوكان}^‌^{و تكاب}^‌^{و آتشكده}^‌^{ي نزديك شهر سليماني را مي}^‌^{توان نام برد. نام منطقه و طايفه}^‌^{ی بهدينان يا به}^‌^{دينان يا بادينان دليل ديگري بر آن است}^‌^كه^‌^{كوردها قبل از اسلام زرتشتي و يا به قول قادري ميترائي بودند. بخشي از مردم}^‌ ^‌^{كورد كه نمونه}^‌^{ي موجود و حي}^‌^{وحاضر بسيار ارزشمند و منحصربه}^‌^{فرد و مانند سنگوارە زنده در خصوص تحقيق در اين مورد است، «ايزيدي»}^‌^{ها يا «ايزدي»ها هستند که در موصل، شيخان، شنگال، دياربكر، حلب، قارص، ايروان در ارمنستان}^‌^{و حوالي تفليس ساكن هستند. این پراکندگی آنان نیز ناشی از سلطه}^‌^{ی اعراب و برخورد مسلمانان، حتی مسلمانان کورد با آنان است. آخرین مورد در سال 2014 حمله}^‌^{ی داعش به آنان است. علي}^‌^{رغم اين}^‌^{كه در مورد آن}^‌^{ها افسانه}^‌^{هاي مختلفي سروده شده است، ليكن در پشت اين پرده}^‌^{هاي گوناگون مي}^‌^{توان اساس ديانت آنان را كه يزدان}^‌^پرستي^‌^{و ريشه در آئين زرتشت و يا ميترا دارد، مشاهده}^‌^{كرد. در هر حال، مطالعه}^‌^{ي دين ايزدي}^‌^{ها، نمونه}^‌^{اي از ديانت باستاني}^‌‌^{كوردها را آشكار مي}^‌^{كند. اشخاصي كه تاريخ جامع اديان را مطالعه}^‌^كرده^‌^{اند مي}^‌^{دانند ديني}^‌^{كه تا اين حد در اصل}^‌^{و فرع خود با اسلام}^‌^{و ساير اديان مشهود متفاوت است، در تاریخ داراي ريشه}^‌^{هاي عميقي بوده و از يادگارهاي عهد باستان است.}

^{صارلي، شبك، بجوران و علي}^‌^{الهي از آئين}^‌^{هاي ديگر قديمي اکراد هستند. آئين طايفه صارلي (كاكه}^‌^{اي) در جنوب موصل داراي عبادات و اعتقادات مرموز و سري است و كسي}^‌^{كاملا از اسرار آن}^‌^{ها آگاه نيست. موارد ياد شده نيز از منابع با ارزش بررسي و تتبع در تاريخ ملت}^‌ ^‌^{كورد هستند كه باید از منظر هستی}^‌^{شناسی جامعه}^‌^{شناختي و قوم}^‌^{شناختي بررسی شوند.}

^‌^{كوردها تاريخي دور و دراز را در بين}^‌^{النهرين، غرب و شمال}^‌^{غرب ايران سپري}^‌^كرده^‌^{اند كه هنوز از اقوام ديگر نظير اعراب، ترك}^‌^{های عثمانی، فارس}^‌^{ها، آذري}^‌^{ها و… خبري نيست. براساس تحقيقات مستشرق روسي، «م.س لازاريف» در ميان ملت}^‌^{هايي كه در جنوب}^‌^{غربي آسيا ساكن}^‌^اند،^‌^{كوردها كهن}^‌^{ترين مليت شناخته}^‌^{شده هستند. آن}^‌^{ها پيش از پارس}^‌^{ها، عرب}^‌^{ها و ترك}^‌^{ها در جنوب}^‌^{غربي آسيا ساكن شدند و به همين خاطر است كه منازعات}^‌^{كوردها، عرب}^‌^{ها، ترك}^‌^{ها و فارس}^‌^{ها ريشه در تاريخ و فرهنگ دارد.}

^ب^‌^{تا آن}^‌^{جایي كه نگارنده مطلع است و منابعی که در دسترس دارد، در ربع اول قرن بيست و يكم نويسندگان و مورخيني كه در بطن جامعه}^‌^ي^‌^{كورد با تحليل فلسفي، سياسي، هستی}^‌^{شناسی، تبارشناسی (ژنئالوژی) و به}^‌^شيوه^‌^{ي علمي به تاريخ}^‌^{كورد و}^‌^{كوردستان پرداخته}^‌^{اند، انگشت}^‌^{شمارند. هيرش قادري از روژهه}^‌^لات^‌^{كوردستان، سوران حمه}^‌^{رش از باشور}^‌^{كوردستان و عبدالله اوجالان در زندان تك}^‌^{سلولي امرالي (گوانتانامويي) تركيه، به}^‌^{طور عميق به موجوديت تاريخي}^‌^{كورد، پرداخته}^‌^{اند. به}^‌^{رغم اینکه در گذشته افراد زیادی اعم از کورد و غیرکورد مبادرت به نوشتن تاریخ کورد کرده}^‌^{اند، که در سطور قبلی و خلاصه به آن اشاره شد، یادآور مي}^‌^{شود؛ نويسندگان فوق}^‌^{الذکر، در ربع اول قرن بيست و يكم، به نوشتن مفهومي جديد از تاريخ}^‌^{كورد همت گمارده}^‌^{اند. سوران حمه}^‌^ره^‌^{ش از طريق زبان}^‌^{شناسي رابطه}^‌^{ي نزديكي بين زبان}^‌^{كوردي با زبان سومريان را تشخيص داده است. وي بر اين باور است كه}^‌^{كوردها هميشه اسطوره}^‌^{هاي سومري را بازگو كرده}^‌^{اند. از ديدگاه وي رابطه}^‌^{اي بين زبان}^‌^{كوردي با آن}^‌^{چه زبان هند و اروپايي خوانده}^‌^مي^‌^{شود، وجود ندارد، به عبارت ديگر زبان}^‌^{كوردي، زباني بومي است كه محتملا با زبان هند و اروپايي مراوداتي داشته است. از طرف ديگر سوران حمه}^‌^ره^‌^{ش زبان}^‌^{كوردي را به عنوان منشاء تشخيص تاريخ باستان و شناسايی تمدن}^‌^{هاي باستاني و زبان هند و اروپايي در آينده مي}^‌^{داند. در اين مورد ابن وحشيه كلداني در هزار و دويست سال پيش الفباي}^‌^{كوردي را يكي از كهن}^‌^{ترين الفباي تاریخ مي}^‌^{شناخت. اما بين ديدگاه}^‌^{هاي سوران}^‌^حمه^‌^ره^‌^{ش با هيرش قادري اختلاف نظر وجود دارد. قادري بر اين باور است كه در واقع آتروپات، والي گماشته}^‌^{ي فارس بر ماد كوچك است. به نظر قادري، سوران حه}^‌^مه^‌^ره^‌^{ش بسيار سطحي از تحليل آتروپاتيس و ميترا، كه اصلي}^‌^{ترين مفهوم موجوديت}^‌^{كوردي است، مي}^‌^{گذرد. از طرف ديگر، سوران حمه}^‌^ره^‌^{ش كه سهرودي را به عنوان يكي از بزرگ}^‌^{ترين فيلسوف}^‌^{كورد مي}^‌^{شناسد، از ديدگاه قادري سهروردي مانند صلاح}^‌^{الدين ايوبي از بزرگان و متنفذين}^‌^{كورد است، اما دنباله}^‌^{روی فلسفه}^‌^{ي شرق بود نه فلسفه}^‌^{ي اومانيستي ميترا.}

^{عبدالله اوجالان در كتاب پنج}^‌^{جلدي خود «مانيفست تمدن دموكراتيك» در مورد موجوديت تاريخ}^‌^{كورد مي}^‌^{نويسد؛ «موجوديت و آگاهي، بنيادي}^‌^{ترين مسئله فلسفه مي}^‌^{باشند. خود مفهوم موجوديت در صدر مفاهيم فلسفي}^‌^{اي مي}^‌^{آيد كه درباره}^‌^{شان بيشترين علاقه و كنجكاوي وجود دارد. دومين مفهوم نزديك به آن نيز زمان است. اين دو مفهوم را نمي}^‌^{توان از هم جدا كرد. همان}^‌^گونه^‌^{كه موجوديت بدون زمان قابل تصور نيست، زمان نيز بدون موجوديت امكان}^‌^{پذير نيست. زمان كاملا مرتبط با موجوديت است. رابطه}^‌^{ي ميان اين دو، بيشتر از هر چيزي با مفهوم تكوين در پيوند است. نكته}^‌^اي^‌^{كه از نظر موضوع مورد بحث}^‌^{ما اهميت دارد، رابطه}^‌^{ي ميان موجوديت}^‌^{آگاهي و معنابخشيدن به آن است».}

^{در بحث از}^‌^{كوردها، مفاهيم موجوديت، آگاهي و تكوين بسيار روشنگرانه خواهند بود. سعي بر اثبات}^‌^{كوردها در حالت موجوديت، تكوين و آگاهي، مبناي درك ريشه}^‌^{اي موضوع مي}^‌^{باشد. تاكنون از نظر اكثر اقشار جامعه و دولت، موجوديت}^‌^{كوردها بحث}^‌^{برانگيز است.}^‌^{كوردها در راستاي اثبات موجوديت خويش گرفتار سركوب}^‌^{ها، انكارها، آوارگی و ويران}^‌^گري^‌^{هايي (دیاسپورا) با چنان شدت، مضمون و شكلي}^‌^گشته^‌^{اند كه شايد هيچ موجوديت اجتماعي}^‌^{اي در حيطه}^‌^{ي مدرنيته}^‌^{ي كاپيتاليستي طي حداقل دويست سال اخير آن را به خود نديده است. نسل}^‌^کشي^‌^{ای فرهنگي و فيزيكي عليه آنان اجرا گرديد. درياهايي از خون مطرح بوده است. جهت}^‌^{گسستن هم فيزيكي و هم فرهنگي (ذهني) و انكارشان در سرزمين مادري}^‌^{شان «}^‌^{كوردستان» همه نوع ابزار زورمندانه و ايدئولوژيك عليه}^‌^{شان به}^‌^{كار گرفته شده است. مي}^‌^{توان گفت كه هيچ نوع مكانيسم سركوب و غارت باقي}^‌^{نمانده كه عليه}^‌^{شان استفاده نشده باشد.}

^{با نقل باواسطه از هيرش قادري در كتاب «عقل سياسي ايراني و هويت}^‌^خواهي^‌^{كوردها»، از نگرش اسميت؛ هويت از مصدر (هو) به معناي هستي، ماهيت و سرشت فرد يا گروه مي}^‌^{پردازد. هويت به پرسش}^‌^{هايی مي}^‌^{پردازد كه ما كيستيم كه ديگران نيستند. به عبارت ديگر ويژگي}^‌^{هاي متمايز ما از ديگران تشابه}^‌^{هاي خود ما با هم در چيست؟ هويت به تشابه}^‌^{ها و تمايزهاي خود و ديگري مي}^‌^{پردازد. هويت ملي درك يك ملت از چيستي و كيستي خود در مقابل ملت}^‌^{هاي ديگر است. هويت ملي عبارت است؛ «بازتوليد و بازتفسير دائمي الگوي ارزش}^‌^{ها، نمادها، خاطرات و سنت}^‌^{هايی است كه ميراث متمايز ملت را تشكيل مي}^‌^{دهند». هيرش قادري در پي فهم و بازتفسير الگوي ارزش}^‌^{هاي جنبش}^‌^{هاي سياسي}^‌^{كورد است. اما بايد توجه داشت كه هويت مفهومي سيال و درون}^‌^{ذهني است كه از دل تاريخ بيرون مي}^‌^{آيد و چون تاريخ ما زير سايه}^‌^{ي تاريخ ديگري}^‌^{ها قرار گرفته است، ابتدا بايد «بازگشت به خود تاريخ}^‌^{كوردها داشته باشيم و هستي تاريخ}^‌^{كورد را از زير سايه}^‌^{ي گردوغبار تاريخ ديگري}^‌^{ها رها سازيم. چون}^‌^{كوردها تاريخ مكتوبي نداشته و صاحب تاريخ خود نبوده بايد با تأويل نگاه ديگري}^‌^{ها به خود و بازشناسي «ديگري» ديگري}^‌^{ها، خود و هويت خود را باز شناسيم.» اما از نگرش خود هيرش قادري؛ اين امر ريزه}^‌^{كاري و پيچيدگي}^‌^{خاصي مي}^‌^{خواهد، زيرا تاريخ ما مكنون و نانوشته است كه توسط ديگران مصادره و نگاشته شده است. ما از نظر تاريخي در خود زيسته}^‌^{ايم نه براي خود. تاريخ مستقل ما، بخشي از تاريخ ديگري}^‌^{ها شده است. بنابراين، در فقدان تاريخ}^‌^{نگاري خودي، جز با شناختن هويت ديگري}^‌^{ها كه هويت ما «ديگري» هويت آنان شده است، قادر به شناخت تاريخ خود نيستيم. در تأیید دیدگاه قادری یادآور می}^‌^شود؛^‌^{كوردها كه تاكنون با تأثيرپذيري از فرهنگ شيوخ}^‌^{و رؤساي اعراب بدوي علاقه}^‌^{ي شديدي، به}^‌^{جای تاریخ}^‌^{نگاری اجداد خود، به نوشتن شجره}^‌^{نامه دارند و خيلي}^‌^{ها هم تلاش وافر دارند به هر نحوي شده خود را منسوب به اعراب كنند. از اين بعد بايد تاريخ خود، تاريخ واقعي خود را، از ديدگاه متفاوتي مد نظر قرار دهند و در پي پاسخ به اين پرسش باشند: چرا نقش}^‌^{كوردها در تحولات تاريخي سرزمين}^‌^{ش ناديده گرفته شده است؟}

^{به این جهت است که قادری تأکید دارد؛ ابتدا بايد از زواياي ديگري تاريخ و هويت خود را شناسانده سپس در فقدان تاريخ مكتوب بايد ماترياليسم سياسي يا كاركردهاي سياسي را كه از زاويه}^‌^{ي ديگري تفسير شده را بازتفسير و تأويل كرد.}

^{از سوي ديگر مهم}^‌^{ترين وجه مبارزات}^‌ ^‌^{كوردها در راستاي اعلام موجوديت خود بوده، به عبارت ديگر صيانت از نفس بوده است. دشمنان به شكلي ديوانه}^‌^{وار موجوديت}^‌^{كوردها را انكار مي}^‌^{كردند و}^‌^{كوردها با خون خود موجوديت خويش را به اثبات رساندند. در چند سال اخير، از نظر روشنفكري}^‌ ^‌^{كورد، مسئله}^‌^{ي اساسي همانا دغدغه}^‌^{ي اثبات موجوديت}^‌^{كوردها بود. بدون ترديد براي يك فرد و يا جامعه، بحث درباره}^‌^{ي موجوديت خويش بيانگر وضعيتي خطرناك و نهايت دون}^‌^{صفتي مي}^‌^{باشد؛ كه حدي ميان مرگ و زندگي است. در تاريخ، هيچ موجوديت اجتماعي}^‌^{اي به اين وضعيت سقوط نكرده يا كم}^‌^{تر موجوديت اجتماعي}^‌^{اي با چنين توحشي رويارو بوده است.}

^{قادري در همين راستا بر اين موضوع تأكيد دارد؛ كه جنبش}^‌^{هاي تاريخي}^‌^{كورد جنبش}^‌^{هاي عملي و صامتي و بنابراين تراژيك هستند و بايد از مفاهيم تراژدي براي بيان آن}^‌^{ها استفاده كرد كه براي اين كار بايد زاويه}^‌^{ي تحليل و برداشت ديگري}^‌^{ها را زدود. به تصور قادري؛ خواسته}^‌^{ها و اميال}^‌^{كوردها هيچ}^‌^{وقت مشخص نبوده است.}^‌^{كوردها ملتي بي}^‌^{تاريخ و ناشناخته به نظر مي}^‌^{رسند. به همين دليل محققان از اين همه عصيان و شورش}^‌^{كوردها متحير مانده}^‌^{اند و علت}^‌^{هاي بي}^‌^{اساسي چون محروميت اقتصادي، تحريك بيگانگان، فشار دولت متمركز و… را مطرح مي}^‌^{كنند. غافل از اين}^‌^{كه اين دلايل براي ديگر مليت}^‌^{هاي به اصطلاح ايراني (آذري}^‌^{ها، بلوچ}^‌^{ها، عرب}^‌^{ها و…) هست، اما چرا آن}^‌^{ها مانند}^‌^{كوردها عصيان نمي}^‌^{كنند؟ ناشناخته بودن اميال و خواسته}^‌^هاي^‌^{كوردها، باعث شده است آن}^‌^{ها را حتي از دايره}^‌^{ي انسان بودن خارج كنند و اصل و نسب}^‌^{كوردها را به جن، ديو و… برسانند. ژاك لاكان مي}^‌^{گويد؛ «براي انسان بودن بايد تن به امر نمادين داد».}^‌^{كوردها چون امر واقعي كه تن به نظم نمادين نداده}^‌^{اند، به جن و شياطين ملقب گشته}^‌^اند.

^{به طور عام مبارزه}^‌^{ي اجتماعي با جستجوي حقيقت در ارتباط است. هر مبارزه}^‌^اي^‌^{كه در راستاي حل يك مسئله}^‌^{ي خاص اجتماعي بكوشد، بدون بيان حقيقت اجتماعي نمي}^‌^{تواند موفقيت}^‌^{آميز باشد. نسبي بودن حقيقت اجتماعي، ويژگي}^‌^{هايي رده}^‌^بندی^‌^{شده يا معين به}^‌^{غايت فراواني است و به}^‌^{شكل تنگاتنگي وابسته به مكان و زمان است. روشن شدن و شناخت}^‌^{يابي در زمينه}^‌^{ي موجوديت شرطي لازم است. روشن}^‌^{شدن، به معناي روبروشدن و آشنايي با حقيقت است، در زمينه}^‌^{ي موجوديت ذي}^‌^{ربط. حقيقت نيز چنان هدفي نيست كه بدون اقدام به مبارزه}^‌^{اي بزرگ بدان برسيم. حقيقت، واقعيت نيست؛ بلكه حالتي از واقعيت}^‌^{است كه به آگاهي رسيده. واقعيتي بدون حقيقت، واقعيتي است خفته و واقعيت خفته، مسئله}^‌^{اي ندارد. حقيقت حالت ازخواب}^‌^{بيدارگردانيده}^‌^{ي واقعيت خفته است. حالت خفتگي}^‌^{كوردها چنان عميق و نزديك به مرگ بود كه آشكار بود پيكار در راه حقيقت آن}^‌^{ها به صورت بسيار پيچيده و دشوار خواهد گشت. بدون شك خصلت طبقاتي هر ايدئولوژي، مطابق خويش سهمي از حقيقت را داراست. هر مدل اگرچه سعي دارد به تنهايي حقيقت را توضيح دهد اما تنها مي}^‌^{تواند بيانگر بازنمايي نسبي واقعيت باشد.}

^{از نگرش قادری، تشخيص و تعريف موجوديت}^‌^{كوردها از طريق روش}^‌^{هايي تاريخي مرسوم، دشواري}^‌^{هاي بسياري دارد. جغرافياي زندگي و تاريخ}^‌^{شان به}^‌^{شدت بر هستي آن}^‌^{ها تأثير گذاشته و آن}^‌^{ها را مجبور به حاشيه}^‌^اي^‌^{ماندن نموده است. آخرين تحقيقات نشان مي}^‌^{دهد كه نوع هموساپينس (انسان انديشنده)، كه اجداد انسان}^‌^{هاي معاصر محسوب مي}^‌^{گردد، در تاريخ سيصد هزار ساله}^‌^{ي اخير خويش در هلال حاصل}^‌^{خيز (با موضع}^‌^{نگاري معاصر، سرزمين}^‌^{كوردستان امروزين) در مركز آن جاي دارد، روي به ترقي و بالندگي گذاشته و پاي به عرصه}^‌^{نهاده است.}

^مرحله^‌^{ي هموساپينس در تاريخ نوع انسان}^‌^{كه تاكنون بيش از سه ميليون سال آن تشخيص داده شده، با پيدايش زبان نمادين هم}^‌^{زمان است. از طريق تحقيقات ژنتيكي نيز اثبات}^‌^{گرديده كه انقلاب هموساپینس در اين منطقه تمركز يافته است. با پايان}^‌^{يافتن آخرين دوره}^‌^{ي يخبندان در بيست هزار سال پيش، امكان انقلاب زراعي نئوليتيك (دوران نوسنگی) فراهم آمد و گذار به جامعه}^‌^{ي زراعي}^‌^{روستايي}^‌^{كه ريشه}^‌^{دارترين تاريخ انسانيت است، راهگشاي پيشرفت}^‌^{هاي عظيمي در هلال حاصل}^‌^{خيز گرديد.}

^{ژ- مار گفته است؛ «}^‌^{كوردها ملت فراموش}^‌^شده^‌^{ي تاريخ هستند» اما قادري بر اين باور است «}^‌^{كورد محكوم به فراموشي در تاريخ است.» شايد نظريه}^‌^{ي بوركهارت كه تاريخ يك ملت را از طريق دين، دولت يا فرهنگ آن بايد شناخت و هژموني آن بر روش}^‌^{شناسي تاريخي مانع معرفتي مهمي در شناساندن تاريخ}^‌^{كوردها است. هژموني فلسفه}^‌^{ي روح كه هستي را صرفا از طريق مفاهيم ديني}^‌^{فلسفي مي}^‌^{شناسد، مانع از درك هستي}^‌^{كورد در تاريخ شده است. هگل مي}^‌^{گويد؛ «ذات يك ملت خود را در تاريخ آن ملت نشان مي}^‌^{دهد» ظاهرا تاريخ، همان تاريخ مفاهيم و تجلي عقل كلي است و چون}^‌^{كوردها ذهنيت متافيزيكي نداشته و صاحب مفاهيم ديني}^‌^اسطوره^‌^{اي نيستند، پس فاقد تاريخ}^‌^{اند. اما هايدگر برخلاف هگل ذات انسان را اگزيستانس يا در ايستادگي او مي}^‌^{داند. آن}^‌^{چه انسان بدان انسان است، قيام اوست نه برخورد در مقام سوژه يا نوعي وجود قائم}^‌^به^‌^{ذات. از نگرش هايدگر، انسان محصور در سوبژكتيويته، دربسته به روي ذات خود و جدا مانده از آن است. هايدگر اين را همان استعلا مي}^‌^{داند اما سرآغاز استعلا نه رويكرد به مجردات پر از رمز و راز ماوراءالطبيعه و غنوس است نه كشف مفاهيم واقعي}^‌^{تري چون اعتقاد به روح برين و… نه گسترش روح مطلق در فلسفه}^‌^{ي هگل و نه تجلي نور قدسي عرفا. با توجه به موارد يادشده و از نگرش قادري؛ تاريخ}^‌^{كوردها نه در مجردات پر رمز و راز و مفاهيم روحي و… بلكه در اگزيستن}^‌^{شدن واقعي زيستن و بودن در جهان است نه در انديشيدن به آن. بنابراين به جاي پديدارشناسي فلسفي هگل، بايد با پديدارشناسي وجودي هايدگر، كه هستي و كنش و زيستن را بر ذهنيت ترجيح مي}^‌^{دهد باید به تاريخ}^‌^{كورد نگريست.}

^{قادری در ادامه می}^‌^{گوید؛ «براي بررسي تاريخ}^‌^{كورد بايد منطق عمل اين شورشيان عمل}^‌^{گراي بي}^‌^{گفتمان و فاقد مفهوم را در نظر داشت نه آگاهي و روشنايي را. چون مبارزات و شورش}^‌^هاي^‌^{كوردي فاقد تصور و مفهومي از نظم}^‌^{كوردي بوده است».}

^{اما اوجالان در ادامه}^‌^{ي بحث در مورد تاريخ}^‌^{كورد به زبان اشاره دارد و به همان}^‌^{گونه كه سوران حه}^‌^مه^‌^{رش زبان}^‌^{كوردي را ريشه در زبان سومري مي}^‌^{داند و قادري كه}^‌^{كوردها را نه مهاجر، بلكه بومي اصيل و صاحبان اصلي ايران مي}^‌^{داند، به نظر وي گروه زبان و فرهنگ آريايي به مثابه گروه زبان و فرهنگ غالب تشكيل}^‌^{گرديد. مي}^‌^{توان ريشه}^‌^ي^‌^{كوردهاي امروزين را به عنوان سلول اصلي اجتماعات هند و اروپايي تعريف نمود. تحقيقاتي}^‌^{كه بر روي زبان و فرهنگ}^‌^{كوردها صورت}^‌^{گرفته، اين واقعيت را آشكار نموده است. «گوبكلي تپه}^‌^»^‌^{ي اورفا كه در نتيجه}^‌^{ي حفاري}^‌^{هاي اخير كشف گرديده كهن}^‌^{ترين مركز قبيله}^‌^{اي و ديني است كه قدمتش به دوازده هزار سال پيش باز مي}^‌^{گردد، هر يك از بقايايش نمونه}^‌^{اي مهم جهت اثبات توانمندي فرهنگ موجود مي}^‌^{باشد. يك جامعه هر اندازه به}^‌^{صورت طولاني}^‌^{مدت و عميق تحت تأثير تاريخ و موقعيت جغرافيايي قرار داشته باشد، به همان اندازه بومي}^‌^{بودن آن قوي و ماندگار مي}^‌^{شود. در دوران نئوليتيك (نوسنگي)، پديده}^‌^{ي تكوين خلق هنوز شكل}^‌^{نگرفته بود. در آن دوران جامعه}^‌^{ي قبيله}^‌^{اي موجوديت يافت. قبيله در مقايسه با جامعه}^‌^ي^‌^{كلان، پيشرفت انقلابي بزرگي بود. در ستون}^‌^{هاي سنگي، با اولين حروف و نمونه}^‌^{ي خط}^‌^{هاي پيشا هيروگليف (خط تصويري) پيداست. صيقل دادن آن سنگ}^‌^{ها و تحول زبان نمادين به خطي مشابه هيروگليف در دوازده هزار سال قبل، مرحله}^‌^{اي است برخوردار از يك ارزش تاريخي عظيم. همين فرهنگ موجود در قوس كوهستاني توروس}^‌^{زاگرس است كه تمدن مصر و سومر را به وجود آورد. شكل}^‌^{گيري واقعيت}^‌^{كوردها بر همين فرهنگ متكي است. حدود هشت هزار سال قبل جامعه}^‌^{ي قبيله}^‌^{اي در جغرافياي توروس}^‌^{زاگرس روبه}^‌^{رشد بوده است. نقشه}^‌^{ها وو و شاخصه}^‌^{هاي ژنتيكي اثبات مي}^‌^{نمايد كه هم نوع هموساپينس و هم انقلاب زراعي، از اين مركز به پيرامونش پراكنش يافته است. دیدگاه اوجالان و اين پراكنش؛ با ديدگاه لوئيس مورگان در کتاب علمی «جامعه}^‌^{ی باستان» هم}^‌^{خواني دارد. در گذار به مرحله}^‌^{ي تمدن، نقش اين سرزمين نه}^‌^{تنها از نظر شكل}^‌^{دهي بنيان فرهنگي، بلكه در توسعه}^‌^{ي مضمون و شاكله}^‌^{بندي تمدن نيز تعيين}^‌^{كننده مي}^‌^باشد.

^{در ديدگاه}^‌^{هاي اوجالان، سوران حه}^‌^مه^‌^ره^‌^{ش و قادري در مورد فرهنگ، جامعه}^‌^{ي طبقاتي و فرهنگ غيرطبقاتي}^‌^{كورد در جهان باستان و اعتقاد}^‌^{كوردها به بهشت زميني به جاي بهشت موعود، تشابهاتي وجود دارد، با اين تفاوت كه هيرش قادري بر تاريخ مادها و پارس}^‌^{ها متمركز بوده ولي اوجالان و حه}^‌^مه^‌^ره^‌^{ش فراگيرتر به تاريخ}^‌^{كورد و}^‌^{كوردستان و تاریخ جهان باستان پرداخته}^‌^{اند. اوجالان و حه}^‌^مه^‌^ره^‌^{ش تمدن سومري را ريشه در جامعه}^‌^ی^‌ ^‌^{كورد در بين توروس و زاگروس مي}^‌^{دانند. اوجالان مي}^‌^{گويد؛ «اين}^‌^كه^‌^{كوردها توانسته}^‌^{اند موجوديت خويش را هنوز هم با خصيصه}^‌^{هاي فرهنگي}^‌^{شان حفظ نمايند، از نيروي فرهنگ تاريخي}^‌^{اي كه بدان متكي هستند نشأت مي}^‌^{گردد. اقدام آنان به ترجيح حيات فرهنگي بر حيات تمدني را نمي}^‌^{توان نوعي واپسگرايي يا ابتدايي}^‌^{ماندن سطحي دانست. فرهنگي}^‌^{كه در بطن آن مي}^‌^{زيند، نوعي فرهنگ «شهر، طبقه و دولت» نيست؛ فرهنگي است}^‌^{كه در درون خويش به اتوريته}^‌^{يابي و طبقاتي}^‌^{شدن جاي نداده است و بر دموكراسي قبيله}^‌^{اي اصرار ورزيده است. اين}^‌^{كه به آساني نمي}^‌^توان^‌ ^‌^{كوردها را تحت كنترل و انضباط قرار داد، با همين دموكراسي فرهنگي آن}^‌^{ها در پيوند است. «اين}^‌^{كه فرهنگ}^‌^{كورد در درون خويش به اتوريته}^‌^{يابي و طبقاتي شدن جايي نداده….» دقيقا با ديدگاه قادري در مورد حكومت مادها مطابقت دارد. قادري يكي از دلايل اصلي خيانت اشراف}^‌^{كورد به آستياك و خدمت به پارس}^‌^{ها، مخالفت با مساوات}^‌^{طلبي حكومت مادها مي}^‌^داند.

^ج-^‌^{ظهور اسلام و فراخواني ديني اعراب در جزيرةالعرب و تلاش آنان براي توسعه و گسترش اسلام در خارج از سرزمين}^‌^{هاي خود، موجب درگيري با دو قدرت بزرگ آن زمان، امپراتوري ساساني و امپراتوري رم شرقي (بيزانس) شد. در همین زمان و شرایط نیز دیاسپورای کوردها به صورت گسترده ادامه یافت.}

^{بعد از جنگ سخت قادسيه در سال 635.م ميان دو سپاه بزرگ عرب و ايران در كنار رود فرات، تمامي جنگ}^‌^{هاي خونين ديگر اين دو نيرو در جلولا در سال 636.م و حلوان در سال 640.م و آخرين درگيري سرنوشت}^‌^{ساز هم در نهاوند درسال 642.م كه فتح}^‌^{الفتوح ناميده شد، رخ دادند و براي هميشه به اقتدار دولت ساساني در ايران خاتمه دادند و در نتیجه زمينه}^‌^{ساز ايجاد امپراتوري بزرگ عربي}^‌^{اسلامي در سراسر نواحي جنوب غربي آسيا گرديد. همگي اين جنگ}^‌^{ها در سرزمين}^‌‌^{كوردستان روي دادند. حتي نبرد تاريخي خاندان عباسي با هم}^‌^{كاري اقوام ايراني عليه حاكميت امويان در سال 750.م در كنار رود بادينان در جنوب موصل رويداد كه به انقراض امويان انجاميد.}

^{بعد از اين جنگ}^‌^{ها ايران ديگر مركزيت سياسي و نظامي قوي خود را از دست داده بود و نمي}^‌^{توانست از حمله}^‌^{ي نيروهاي بيگانه جلوگيري}^‌^{كند و وقوع اين جنگ}^‌^{ها و رويدادها موجب شد كه چندين ايل بزرگ تحت فشار حمله}^‌^{ي عرب، در مناطق داخلي ايران پراكنده شدند. اعراب پس از درهم شكستن امپراتوري}^‌^{هاي ساساني و بيزانس، به منظور ادامه}^‌^{ي تهاجم خود به}^‌^{كوردستان، ايران، ارمنستان و تثبيت اسلام در نواحي جنوب بين}^‌^{النهرين، اقدام به بنانهادن شهرهاي بصره در سال 638 .م، كوفه در سال 639.م واسيط در سال 702 .م}^‌^{كردند. اين شهرهاي تازه}^‌^ايجاد^‌^{شده تبديل به محل اسكان عده}^‌^{اي از قبايل عرب تازه}^‌^{واردشده و نیز به مركز آمادگي، سازماندهي، فرماندهي و تداركات سپاه اسلام براي گسترش قلمرو قدرت ديني، سياسي و نظامي خود در سرزمين}^‌^{هاي فتح}^‌^{شده تبدیل شدند. در همان زمان}^‌‌^{كوردستان از طرف جنوب تحت فشار مداوم اعراب قرار گرفت و قبايل عرب ايلات}^‌^{كورد را تعقيب كردند و آن}^‌^{ها را به سوي نواحي داخلي و كوهستان}^‌^{هاي سخت مي}^‌^{راندند و خود در سرزمين آنان جايگزين مي}^‌^{شدند. اين فشار تاكنون و تا زمان تعريب كركوك در زمان صدام و تصرف مجدد مناطق}^‌^{كركوك، خانقين، مندلي، طوزخرماتو در باشور}^‌^{كوردستان، تهاجم ارتش تركيه به عفرين و سایر مناطق در روژاواي}^‌^{كوردستان به منظور پاك}^‌^{سازي قومي و جايگزينی اعراب و تركمن}^‌^{ها، به انحاء مختلف ادامه دارد. در نتيجه و با توجه به وضعیت فعلی روژاوای کردستان، تاريخ دیاسپورا، تجاوز و جنايات عليه}^‌^{كورد و}^‌^{كوردستان تكرار نمي}^‌^{شود، بلكه لاينقطع استمرار داشته و ادامه دارد!}

^{بعد از انقراض حاكميت امويان و انتقال پايتخت عربي}^‌^{اسلامي به بغداد، يعني به جنوب محل باستاني زيست}^‌ ^‌^{كوردها، عملا}^‌^{كوردها تحت فشار دائم اعراب و پروژه}^‌^{ي تعريب قرار گرفتند. هيچ قوم و يا دولتي در حد فاصل بين}^‌^{كوردها و اعراب نبود، به همين دليل}^‌^{كوردها و سرزمين}^‌^{شان به سپر انساني و زميني قبايل عرب از يك}^‌^{سو و قبايل فارس و ارمني و بيزانس از طرف ديگر تبديل شدند. سيل خروشان تعريب در اندك زمانی از جنوب بين}^‌^{النهرين و غرب كرانه}^‌‌^{هايي دجله و فرات به سرزمين شام، شمال آفريقا، و حتي اندلس اسپانيا رسيد، در حالي}^‌^{كه در دامنه}^‌^ی^‌ ^کوه^‌^{های زاگرس، يعني در سرحدات سرزمين}^‌^{كوردها نتوانست سرايت كند و متوقف شد.}

^{با روي}^‌^{كار آمدن صفويه، شاهان اين سلسله با متحدساختن طوايف تركمان و ايجاد همبستگي ميان آنان، فرمانرواي بلامنازع ايران شدند. شاه عباس در اوايل حكومت خود، براي}^‌^{كاهش نفوذ اقوام محلي و بومي (عمدتا}^‌^{كوردها) تيره}^‌^{هايی از ايل افشار را كه در جنوب اترك در ناحيه}^‌^{ي ابيورد خراسان پراكنده بودند به آذربايجان كوچ داد و به همين دلیل است كه خانوارهاي زيادي از اين ايل در سرزميني وسيع بين بيجار گروس، سقز، خمسه}^‌^{ي زنجان و سراسكندر ميانه مستقر شدند و این مناطق به سرزمين افشار مشهور شد. از نقطه نظر تاريخ متأخرتر، قسمت غربي آذربايجان هميشه ملجاء و پناه}^‌^{گاه اقليت}^‌^{هاي مذهبي و سياسي مانند مسيحيان، آسوري}^‌^{ها، ارمني}^‌^{ها و}^‌^{كوردها بوده است.}

^{به نقل باواسطه از علي دهقان نویسنده کتاب «سرزمین زردشت»، عبدالرشيد ابن ميرزا شفيع محمودلوي افشار در كتاب «تاريخ افشاريه» مي}^‌^{نويسد؛ «در زمان دولت صفويه به علت اختلافات و جنگ}^‌^{هايی كه در سرحدات غربي كشور دولت ايران با عثماني}^‌^{ها داشت، عساکر عثماني بارها شهرهاي آذربايجان را مورد تاخت}^‌^{وتاز قرار دادند. به همين دليل بود كه سلاطين صفوي برای نواحي غربي}^‌^{كشور اهميت زيادي قائل بودند و در نتيجه}^‌^{ی همين توجه و اهميت بود که به تفصيل خواهيم ديد ايل رشيد افشار را از ابيورد خراسان كوچانيده و در جلگه سبز و خرم اروميه سكونت دادند تا در مقابل هجوم اجنبيان و طاغيان ياغيان داخلي}^‌^{كه آن}^‌^{هم با تحريك عثماني}^‌^{ها انجام مي}^‌^{گرفت، مرزداران شجاع و مورد اعتماد مرزهاي غربي كشور را حراست نمايند».}

^{اسكندربيك در كتاب «عالم آراي عباسي» در مورد دلاوري}^‌ ^‌^{كوردان در برابر تجاوزات عثماني، پس از بي}^‌^{كفايتي ايل افشار در اين امر، مي}^‌^{نويسد؛ «در سال 1014ميلادي، سنان پاشا چغال اوغلي سردار معروف عثماني و حاكم بغداد با لشكري جرار از طريق سرحدات غربي وارد كشور ايران گرديده و مي}^‌^{خواست شكست اوليه خود را تلافي كند. شاه عباس}^‌^{كبير، سبحان وردي}^‌^{خان را به حكومت اروميه فرستاده وي را مأمور جلوگيري از هجوم عثماني}^‌^{ها نمود. در اين موقع قسمتي از لشكريان عثماني و حاكم بغداد از طريق صوماي و برادوست به سمت اروميه پيش}^‌^{روي مي}^‌^{كردند و در محال صوماي و برادوست امير بيك}^‌^{كورد كه حكومت آن محال را به عهده داشت با جمعي از توابع خود جلوی عساكر عثماني را گرفت و در جنگي}^‌^{كه عمر پاشا سردار عثماني با امير بيك نمود، يك دست امير بيك از تن جدا شد. امير بيك با وجود جداشدن يك دست از جنگ دست برنداشت و آنقدر مردانگي نمود كه عمر پاشا را شكستی سخت داده و متواري نمود. از آن تاريخ اميربيك يك}^‌^{دست و يا (چلاق) معروف گرديد»، بعد از آن فداكاري بود كه امير بيك از سوي شاه عباسي صفوي به لقب خاني مفتخر و به اميرخان يك}^‌^{دست معروف شد. در ميان مردم}^‌^{كورد وي معروف به «خان لب}^‌^{زرين» (پنجه طلا) است.}

^به^‌^{هرحال شاه عباس}^‌^{كبير موفقيت}^‌^{هاي نظامي خود در برابر عثماني}^‌^{ها، حداقل در سرحدات غربي كشور را مديون فداكاري}^‌‌^{كوردها بود. خان لب}^‌^{زرين كه داراي روحيه}^‌^{ي آزادي}^‌^{خواهي و استقلال}^‌^{طلبي بود، در مقابل سياست}^‌^{هاي صفويان ايستاد و دست به قيام زد. قلعه}^‌^{ي دم}^‌^{دم در ابتداي دره}^‌^{ي قاسملو از آثار مقاومت دليرانه}^‌^{ي وي در برابر صفويان است}^‌^{كه مستلزم آن است به صورت جداگانه بدان پرداخته شود. در هر حال، قيام خان لب زرين موجب شد تا شاه عباس دوباره متوجه ترك}^‌^{هاي افشار شود. به}^‌^طوري^‌^{كه دررساله}^‌^ی^‌^«گوشه^‌^{اي از تاريخ ايران» تأليف علاءالدين تكش بيگلربيگي جهانگيري چنين آمده است؛ «شاه عباس}^‌^{كبير پس آز آن}^‌‌^{كه عثماني}^‌^{ها را از خاك ايران بيرون}^‌^{كرد، جهت جلوگيري از هجوم مجدد آنان و طغيان}^‌^{و شرارت بعضي از طوايف}^‌^{كورد كه از طرف عثمانيان تحريك مي}^‌^{شدند درصدد برآمد طوايفي را كه شايسته سرحدداري باشند و در قسمت}^‌^{هاي غربي كشور مستقر سازد تا فكرش از اين سمت هميشه آسوده گردد. بدين منظور كلبعلي}^‌^{سلطان ايمانلوي افشار را كه در ابيورد خراسان و ساير نقاط متوطن بودند احضار نموده و به لقب خاني و رياست ايل افشار منصوب ساخته و دستور داد تا ايل افشار با تمام خدم و حشم خود از ابيورد حركت نموده و در جلگه با صفاي اروميه متوطن گردند». در همین زمان، دیاسپورای کوردها در آذربایجان و به}^‌^{ویژه در ارومیه تا زمان جنبش اسماعیل آغا (سمکو) ادامه یافت.}

^{به استناد كتاب «تاريخ افشاريه» تأليف عبدالرشيد؛ «ترك}^‌^{هاي افشار بعد از ورود به جلگه}^‌^{ي اروميه، در بخش}^‌^{هاي آذرپاتكان (آذربايجان) مستقر گرديدند. ايل}^‌^{كندوزلو در محال دول، ايل قرقلو در محال روضه، ايل كوهكلويه در محال نازلو در بخش}^‌^{هاي اروميه، طايفه}^‌^{ي ايمانلو و قسمتي از ايل ارشلو در حومه شهر اروميه، ايل ارشلو در اشنويه و سلدوز و طايفه}^‌^{ي قاسملو در صائين قلعه افشار (شاهين}^‌^{دژ)، بدين ترتيب ايل افشار و طوايف آن در خاك اروميه متوطن و مستقر گرديدند».}

^آن^‌^{چه درخور توجه است و به استناد خود منابع آذري؛ كلبعلي سلطان ايمانلوي افشار، پس از استقرار در اولين اقدام و با تحريك صفويان، آغاز به مخالفت با}^‌^{كوردها و شروع به جنگ و جدال با آنان كرد و بذر كينه و نفرت عميقي را در بين}^‌^{كوردها و ترك}^‌^{هاي افشار كاشت. بررسي اقدام دولت}^‌^{ها عليه}^‌^{كوردها، صرف نظر از گذشته}^‌^{هاي دور، حداقل از زمان دولت صفويه تا زمان رضا شاه و محمد رضا شاه تا دوران كنوني و چگونگي هضم مردم}^‌^{كورد و طرد آنان از اداره}^‌^{ي امور دولتي و به}^‌^حاشيه^‌^{راندنشان ضروري است. بدون بررسي تاريخ گذشته روابط فعلي را نمي}^‌^{توان درك كرد.}^‌^{كوردها مثل هميشه خود را ناچار به مقاومت ديدند، زيرا دولت صفويه با ابزار قراردادن ترك}^‌^{هاي ايل افشار، مبادرت به اشغال سرزمين}^‌^شان^‌^{كرده بود. اكنون}^‌‌^{كوردها در آذربايجان}^‌^{غربي متهم}^‌^{اند كه مهمان، مهاجر و در نهايت اشغال}^‌^گرند!

^{به استناد كتاب «تاريخ افشاريه» تأليف عبدالرشيد؛ «طايفه}^‌^{ي قره}^‌^{پاپاق را از آن جهت كه كلاه}^‌^{سياه از پوست بره به سر مي}^‌^گذاشته^‌^{اند، قره}^‌^{پاپاق يعني}^‌^كلاه^‌^{سياه نام نهاده}^‌^{اند. اين}^‌^{ها ابتدا در اراك و همدان در ناحيه}^‌^{اي بنام بوزچلو سكونت داشته}^‌^{اند، لذا به ايل بوزچلو معروف}^‌^گرديده^‌^{اند و چون مردمان شجاعي بوده}^‌^{اند، لذا شاهان صفوي آن}^‌^{ها را جهت حفظ گرجستان از هجوم طوايف لزگي و سايرين به گرجستان كوچانيدند و قريب دويست سال در آن حدود سكونت داشته و به زراعت مشغول بوده}^‌^{اند. در زمان فتح}^‌^{علي شاه رئيس ايل بوزچلو بنام تقي}^‌^{خان جزء سرداران سپاه نايب}^‌^{السطنه عباس ميرزا بوده است، پس از انعقاد عهدنامه}^‌^{ی گلستان در پايان دوره}^‌^{ی اول جنگ}^‌^{هاي ايران و روس گرجستان جزء خاك روسيه}^‌^{گرديد. لذا ايل مذكور از خانه و زندگي خود دست}^‌^{كشيده و با تحمل مشقات زياد به طرف ايران عزيمت نمودند. چون در پايان دوره دوم جنگ}^‌^{هاي ايران و روس ولايات شمالي ارس جزء خاك روسيه گرديد و معاهده ننگين تركمن}^‌^{چای رود ارس را سرحد دو كشور قرار داد، ايل بوزچلو كه سال}^‌^{ها در برابر روس}^‌^{ها مقاومت نموده و با آن}^‌^{ها جنگيده بودند، به ماندن در خاك روسيه تن در ندادند و روانه}^‌^{ي خاك ايران شدند. در اين موقع هنوز قسمت شرقي آذربايجان و تبريز و حتي تا خوي دست روس}^‌^{ها بود، ناچارا از راه تركيه عازم اروميه شدند و يك زمستان را در خاك عثماني ماندند. در آن وقت بود كه ترك}^‌^{هاي عثماني افراد اين ايل را به مناسبت كلاه سياهشان قره}^‌^{پاپاق ناميدند. در هرحال پس از زمستان وارد آذربايجان غربي}^‌^{گرديده و در خاك سلدوز كه يكي از بخش}^‌^{هاي اروميه و محلی غيرمسكوني بود سكونت نمودند».}

^{بنابراين نقل و انتقال اتنيك}^‌^{ها و نژادها در سرزمين آتروپاتكان (آذربايجان) يك حقيقت تاريخي است. اما به استناد خود منابع آذري، نقل و انتقال ترك}^‌^{ها به آذربايجان متأخرتر و بنا بر ضرورت}^‌^{هاي سياسي و نظامي بوده است و نهایتا منتهی به دیاسپورا کوردها در آذربایجان شد.}

^{علاوه بر شاه اسماعيل كه ايل قرامانلو را (قهرمان}^‌^{لو) از}^‌^{كوردستان به خراسان كوچ داد، پسرش شاه طهماسب بخش بزرگي از ايلات}^‌^{كورد زنگنه، چگني، زيك و كلهر را از}^‌^{كوردستان به خراسان انتقال داد. تمام شاهان ايراني دولت صفويه همان سياست شاه اسماعيل را به نسبت توان خويش در مورد}^‌^{كوردها ادامه دادند. مخصوصا شاه عباس، دگرگوني ريشه}^‌^اي^‌^{دموگرافي شمال}^‌^شرقي^‌^{كوردستان و انتقال ايلات بزرگ}^‌^{كورد به مناطقي در شمال شرقي ايران، به}^‌^{ويژه خراسان، و آوردن ايلات ترک به}^‌^{كوردستان و جايگزين كردن آنان، تلاش براي تغيير اجباري مذهب سني به شيعه و سركوب هرگونه نافرمانی}^‌^{كوردها را سياست خود قرار داد.}

^{شاه عباس در سال 1629 ميلادي مخصوصا نواحي بين رودخانه}^‌^{ي ارس و درياچه}^‌^{ي اروميه كه همواره يكي از شاهراه}^‌^{هاي يورش عثمانيان به ايران بود، دموگرافي (مردم نگاري)}^‌^{كوردستان را تغيير داد. شاه عباس در سال 1602 ميلادي پنجاه هزار خانوار از ايل بزرگ «چشمگزك» و قسمتي ديگر از ايلات}^‌^{كوردستان را به دشت}^‌^{هاي جنوب تهران انتقال داد و از آنجا نيز به خراسان فرستاد و ايلات ترک قزلباش را جايگزين كرد. زبان و مذهب طوايف}^‌^{کورد شقاقي، دنبلي، پازوكي، مافي و…. همانند اقدامات دولت ترکیه در قرن بیستم، به}^‌^{كلي عوض كردند و طوايف حيدرانلو و جلالي را آواره كردند.}

^جنگ^‌^{هاي عباس ميرزا ولي}^‌^{عهد فتح}^‌^{علي شاه و شكست از روسيه، در نتيجه}^‌^{ي جنگ در آذربايجان، علاوه بر از دست رفتن خاك ايران در قراردادهاي گلستان و تركمن}^‌^{چاي، به زيان}^‌^{كوردها تمام شد. چند ايل}^‌^{كورد تحت سلطه}^‌^{ي روسيه قرار گرفتند و چند ايل ديگر چراگاه}^‌^{ها و آبادي}^‌^{هاي خود را از دست دادند. هم}^‌^{چنين ايل}^‌^{هاي بزرگ حيدررانلو و سيپكي و تيره}^‌^{هاي عشاير ديگر به شكل گروهي از نواحی ماكو و خوي به خاك عثماني كوچ کردند. كوچ همگانی ايل}^‌^{ها به}^‌^{قدري مهم بود كه موجب شعله}^‌^{ورشدن دور دوم جنگ ايران و عثماني شد كه به پيمان}^‌^نامه^‌^{ي اول ارزرم منتهي شد كه ماده}^‌^{ي سوم آن در همين مورد است. اين پيمان بار ديگر}^‌^{كوردستان را بين دو دولت عثماني و ايران تقسيم كرد، مرزهاي اين پيمان از شمال تا جنوب}^‌^{كوردستان بر اساس پيمان «ذهاب» پي}^‌^{ريزي شد. مواد اول، سوم و چهارم آن پيمان، شالوده}^‌^{ي راه}^‌^{ورسم همكاری سياسي و نظامی دولت}^‌^{هاي ايران و تركيه را بر عليه جنبش}^‌^{كورد ريخت كه تاكنون نيز دوام دارد.}

^{در سال 1556 ميلادي نيز سلطان سليمان قانوني، اميرالمؤمنين امپراتوري عثماني، پس از قرارداد «آماسيه» با دولت صفوي، شماري از ايلات}^‌^{كورد را به مرزها كوچ داد.}

^ترک^‌^{هاي عثماني هم در طي دوران جنگ جهانی اول به بهانه}^‌^{ي جنگ و حفظ امنيت مردم، دستور پاك}^‌^{سازی قومي در}^‌^{كوردستان را صادر كردند.}^‌^{كوردها را جهت ادغام در جمعيت ترک}^‌^{ها منتقل كردند و تصميم گرفته بودند كه در هر مكاني جمعيت}^‌^{كوردها نبايد بيش از پنج درصد جمعيت باشد. فرماندهان، رهبران و مشايخ}^‌^{كورد را از جمعيت}^‌^{شان جدا و به مناطق دوردست ترک}^‌^{نشين انتقال دادند. حتي دستور داده بودند از آميزش جوانان جلوگيري كنند، به زور وادارشان كردند به زبان تركي حرف بزنند و آداب و رسوم و راه و روش خود را تغيير دهند. از آغاز جنگ تا پايان جنگ در نتيجه}^‌^{ي اجرای اين سياست به بهانه}^‌^{ي اين}^‌^{كه آن نواحي به ميدان جنگ تبديل شده}^‌^{اند، هفتصد هزار انسان}^‌^{كورد را به زور به اعماق آناتولي كوچ دادند. چون نقل و انتقال}^‌^{شان در فصل زمستان بود، در نتيجه}^‌^{ي برف و سرما و گرسنگي و خستگي بخش بزرگي از آنان در طول راه جان باختند. كاهش نيروي كار به علت گسيل به ميدان جنگ، ضبط وسايلِ كار، به}^‌^{ويژه چهارپايان، غصب خوراك و ذخاير و بذرهای كشاورزي، آتش}^‌^{زدن مزارع، همان كاري كه در تابستان 2019 در باشور و در پيرامون شهر كركوك و روژاواي}^‌^{كوردستان در اطراف كوباني و حسكه انجام دادند، عقب}^‌^{ماندگي، بيماري و مرگ}^‌^{ومير جمعي براي مردم}^‌^{كوردستان به بار آورد. به استناد اسناد تاريخی مورخين}^‌^{كورد؛ محمدامين زكي و عزيز ياملكي دو افسر}^‌^{كورد در ارتش عثماني، سيصد هزار سرباز}^‌^{كورد در ارتش عثماني و دويست هزار تن و به قول عزيز ياملكي هفت}^‌^{صد هزار تن از مردم}^‌^{كورد، از بين رفتند. با وجود اين}^‌^{كوردها نه در شروع جنگ دستي داشتند و نه از آن دستاوردي کسب کردند، ولي بزرگ}^‌^{ترين زيانمند جنگ جهانی اول بودند. استراتژيك}^‌^{بودن سرزمين}^‌^{كوردستان اين سرنوشت را براي مردمش رقم زد.}

^{اصولا خاورميانه در طول تاريخ تاكنون كه شاهديم اهميتي تاريخي داشته است. زيرا سه قاره آسيا، اروپا و آفريقا را به}^‌^{هم وصل مي}^‌^كند.^‌^{كوردها از طرف شرق همسايه}^‌^{ي ارامنه، آذري}^‌^{ها و فارس}^‌^{ها، از جنوب و جنوب غربي همسايه}^‌^{ي اعراب، از شمال و شمال}^‌^{شرقي همجوار با امپراتوريي رم شرقي (بيزانس) و بعدا و از قرن پانزدهم ميلادي و بعد از تصرف قسطنطنیه به}^‌^{دست ترک}^‌^{هاي عثماني، همسايه}^‌^{ي ترک}^‌^{ها بوده}^‌^اند.^‌^{كورد و}^‌^{كوردستان در طول تاريخ از سه مركز نيرومند زير فشار شديد بوده است؛ از طرف شرق فارس}^‌^{ها، غرب بيزانس و بعدا تركان عثماني و جنوب اعراب. تمام اين همسايه}^‌^{ها به انحاء مختلف با}^‌^{كوردها دشمني و خصومت ورزيده و بانی اصلی دیاسپورای کوردها بوده}^‌^اند.

^{روشن است كه بخشي اساسي از نكبت و مصائب}^‌^{كوردها ناشي از اهميت موقعيت جغرافيايی}^‌^{شان بوده است. تمام جنگ}^‌^{هاي بزرگ و تاريخي در خاورمیانه در سرزمين}^‌^{كوردستان اتفاق افتاده است. لرد كرزن، وزير امور خارجه وقت بريتانيا در مورد اهميت نفت براي انگلستان كه بخش مهمي از آن در سرزمين}^‌^{كوردستان واقع شده است، مي}^‌^{گويد؛ «…روزي خواهد آمد كه خواهند گفت كه متفقين از روي درياي نفت به سوي پيروزي رفتند.» هم}^‌^{چنين هنري پيرانژه نماينده فرانسه در جلسه}^‌^{اي ويژه در سال 1918 در رم براي گفتگو درباره}^‌^{ي نفت گفت؛ «نفت در اين جنگ برايش چون خون بود، اگر خون ديگري نيز نمي}^‌^{بود اين پيروزي}^‌^{ها را به دست نمي}^‌^{آورديم، يعني خون زمين كه نفت ناميده مي}^‌^{شود». در نتیجه روشن است که ژئواکونومی}^‌^{بودن سرزمین کردستان عامل دیگر دیاسپورای کوردها بوده و هنوز هم هست.}

^{اين خون، خون مردم}^‌^{كورد بود كه از چاه}^‌^{هاي نفت}^‌^{كوردستان فواره مي}^‌^{زد. اين}^‌^{گونه بود كه نفت در تعيين سرنوشت خاورميانه و از جمله مردم}^‌^{كورد تعيين}^‌^{كننده بود و براي}^‌^{كوردها به جای خير و خوشي به عامل نكبت تبديل شده است، زيرا ابتدا بزرگ}^‌^{ترين منابع نفت و گاز در سرزمين}^‌^{كوردستان يافته شد.}

^{از سوی دیگر با نقل و انتقال و جابه}^‌^{جایی ایلات کورد، به امر واقع مانع شکل}^‌^{گیری جامعه}^‌^{ی مدنی کورد شدند یا به عبارت دیگر آن را به تأخیر انداختند.}

^{ايل يك واحد سياسي مي}^‌^{باشد كه از تعدادي طایفه تشكيل گرديده است. طایفه یک واحد اجتماعی}^‌^{سیاسی متشکل از چند تیره و در سلسله}^‌^{مراتب رده}^‌^{های ایلی از مهم}^‌^{ترین و مشخص}^‌^{ترین رده}^‌^{ها به شمار می}^‌^{رود. در سلسله مراتب سازمان اجتماعی عشایر، اکثر طوایف بین ایل و تیره قرار می}^‌^{گیرند. تیره از مجموع چند رده}^‌^{ی کوچک}^‌^{تر تشکیل می}^‌^{شود که عمدتا بعد از طایفه قرار دارد و رکن اصلی طایفه و ایل محسوب می}^‌^{شود. اساس تیره مبتنی بر پیوندهای خویشاوندی واقعی و اصل و نسبی از خط صلبی (پدری) که همبستگی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و دفاع از منافع افراد عضو را به عهده دارد. طوايف معمولا داراي نياي مشترك نیستند، اما بعضي از آنان مدعي}^‌^{اند كه نسل دنياي واحد هستند، چنان}^‌^{كه عشاير ايل ميلان، خود را از نسل شخصي به نام ميل مي}^‌^{دانند. در رأس ايل عموما يك خان يا رئيس ايل قرار دارد كه مقام او موروثي است.}

^{ايل دنبلي}^‌^{كه در اصل از}^‌^{كوردان سليمانيه در جنوب}^‌‌^{كوردستان هستند، در زمان شاه طهماسب صفوي، حاجي بيگ نامي رئيس ايل بود كه از سوي شاه طهماسب به لقب سلطان مفتخر گشت. در اين زمان حكومت خوي تا وان در تركيه}^‌^{ي امروزين در دست اين ايل بود. در سال 1157 ه.ق ايل دنبلي در برابر بي}^‌^{عدالتي قيام كردند، ولي دولت نادرشاه اين قيام را سركوب}^‌^{كرد. سليمان}^‌^{خان دنبلي در زمان قاجاريه به حكومت شاهرود و بسطام رسيد. امروز جمعيت كم}^‌^{تري از اين ايل باقي مانده است و به}^‌^{صورت پراكنده به سر مي}^‌^{برند. ايل زيلان که در شهرستان ماكو زندگي مي}^‌^{كنند. در واقع محل سكونت اصلی ايل زيلان دره}^‌^{ي زيلان در باكور}^‌^{كوردستان است كه به دليل قتل}^‌^{عام بزرگي كه ارتش جمهوري تركيه از}^‌^{كوردان در آن دره انجام داد، نام زيلان هميشه براي}^‌^{كوردها بيانگر يك جنايت دهشتناك است.}

^{بر اساس برخي روايات ميل و زيل دو برادر}^‌^{كورد بوده}^‌^{اند كه هر كدام رياست يكي از طوايف خود را عهده}^‌^{دار بوده}^‌^{اند و نام ايل}^‌^{هاي ميلان و زيلان از نام آنان گرفته شده است.}

^{به نقل از نصرالله فلسفي در كتاب ايرج افشار؛ جلاليان در دوره}^‌^{ي پادشاهی سلطان محمدخان سوم پسر سلطان مراد عثماني شوريدند و شهرهاي «آماسيه» و «توقات» را به تصرف خود در آوردند كه در مدت كوتاهي سپاهيان}^‌^{شان به پنجاه هزار نفر رسيد. عثماني}^‌^{ها جماعتي را كه عليه پادشاه مي}^‌^{شوریدند، جلالي (شورشی)}^‌^{ناميدند كه از اين جهت در امپراتوری عثماني جلالي خوانده مي}^‌^{شدند. در سال 1017 ه.ق برابر 1608 ميلادي دسته}^‌^{اي متشكل از 22000 سوار كه بخشي از سپاه و مردم امپراتوری عثماني بودند به ايران آن زمان پناهنده شدند. حسن بيگ جلالي}^‌^{كه پيروزي}^‌^{هاي گسترده}^‌^{اي بر عليه سپاه عثماني كسب نموده بود، خود را سلطان بخشي از تصرفات عثماني خواند. سرانجام ايل جلالي پس از مبارزات طولاني عليه امپراتوری عثماني و شكست و پيروزي}^‌^{هاي زياد به ايران پناهنده شده و مورد توجه شاه عباس صفوي قرار گرفتند. ابتدا به ايروان و سپس به تبريز رفتند.}

^{سرانجام پيش از سال 1309 شمسي رضا شاه ايل جلالي را به مناطق بين همدان، تهران و ورامين تبعد كرد، ولي پس از شهريور 1332 شمسي به سرزمين اوليه}^‌^{ي خود بازگشتند.}

^{ايل جلالي از بزرگ}^‌^{ترين ايلات}^‌‌^{كورد در آذربايجان}^‌^{غربي هستند که از ده طايفه و 59 بنه}^‌^{مال تشكيل گرديده است. يكي از طوايف ايل جلالي قزلباش مي}^‌^{باشد. قلمرو اصلی اين طايفه دامنه}^‌^{هاي زيباي كوهستان «آگري» (آرارات) بود كه بعد از تعيين مرز ايران و تركيه، قلمروشان در خاك تركيه قرار گرفت. اين طايفه در زمان رضا شاه، از محل خود تبعيد و به نواحي خوي، مشكين شهر، ورامين و قزوين كوچانيده شدند و پس از تحمل رنج}^‌^{هاي زياد، در سال 1321 شمسي دوباره گروهي از آنان به موطن خود بازگشتند. طايفه}^‌^{ي قزلباش از شش بنه}^‌^{مال رسولي، قولوكانلو، اوسقي، ولي}^‌^{لو، راسقي و حاجي}^‌^{لو تشكيل گرديده است. طايفه}^‌^{ي ديگر ايل جلالی، خلكانلو است}^‌^{كه آن طايفه نيز مورد غضب رضاشاه واقع شد و خالد آغاي جلالي پس از مقاومت و جنگ و گريز، عاقبت سركوب و اعضاي آن طايفه به شهرستان اهر تبعيد گرديدند و عده}^‌^{اي هم به تركيه پناهنده}^‌^شدند.

^طايفه^‌^{مصركانلو سومين طايفه}^‌^{ي ايل جلالي است}^‌^{كه از بنه}^‌^مال^‌^{هاي شدي و ذكرلو تشكيل گرديده است. طايفه}^‌^{ي جني}^‌^{كانلو نيز داراي هفت بنه}^‌^{مال؛ عطه}^‌^{كر، سارويي، علي، مصطي، حسو، رستو و مرچك است. اوتايلو طايفه}^‌^{ي ديگري از ايل جلالي است}^‌^{كه پيش از حكومت فتحعلي}^‌^{شاه قاجار بخشي از طايفه}^‌^{ي قندكانلو بودند كه در گذشته در منطقه}^‌^{ي قفقاز بودند و پس از جدا شدن قفقاز از ايران به ناحيه}^‌^{ي ماكو كوچ كردند. پس از جدا شدن از طايفه}^‌^{ي قندلو خود را طايفه}^‌^{ي اوتايلو ناميدند. اتايلو در زبان ترکي به معناي «اهل آن طرف» است. (معمولا اين اصطلاح در ادبيات محاوره}^‌^{اي مردم}^‌^{كورد در طول مرزهاي استعماري در قلب}^‌^{كوردستان «بارادي» يعني آن طرف ديگر مصطلح است) طايفه}^‌^{ي علي محولي يكي ديگر از طوايف جلالي است}^‌^{كه از بنه}^‌^مال^‌^{هاي مرخه، ميرزا، سلو، مصطه جني تشكيل شده و اكنون يك}^‌^جانشين^‌^{اند. اين طايفه به گويش}^‌‌^{كوردي «علم}^‌^{حولي» خوانده مي شود. به احتمال قوي دختر مبارز}^‌^{كورد «شيرين علم}^‌^{حولي» كه در زندان اوين و به}^‌^{دست رژيم مذهبي اعدام شد، از اين طايفه است. دهمين طايفه}^‌^{ي ايل جلالي، طايفه}^‌^{ي قندكانلو است}^‌^{كه بخشي از آن در زمان حكومت رضاشاه به قزوين و تويسركان تبعيد شدند كه از اين ميان تعدادي بازنگشتند.}

^{يكي ديگر از ايل}^‌^{هاي سرشناس}^‌‌^{كورد، ايل شكاك است. جمعيت اين ايل در شهر اروميه و پيرامون آن به}^‌^{خصوص بخش صوماي برادوست تا پيرامون سلماس سكونت دارند. معروفیت اين ايل به خاطر اسماعيل آغای (سمكو) از تيره}^‌^{ي عبدويي است که عليه حكومت مركزی ايران قيام كرد. اسماعيل آغا رئيس ايل شكاك بود. اين ايل از تعدادي تيره و هر تيره از تعدادي طايفه و هر طايفه از چند بنه}^‌^{مال تشكيل شده است.}

^{سرگذشت اين ايل و مبارزه}^‌^{ي آن در راه اهداف و مطالبات مردم}^‌^{كورد، طولاني و مفصل است كه در اين}^‌^{جا بازگويي آن ممكن نيست. چون اين بخش از تاريخ ايران و}^‌^{كوردها بدون اغراض و مطابق واقعيت نوشته نشده است و مخالفين و موافقين فراوان دارد. چون اين بخش از تاريخ در مورد}^‌^{كوردها از سوي مخالفين و دشمنان مردم}^‌^{كورد نوشته شده است، جنايات و اتهامات زيادي را به اسماعيل آغا نسبت داده}^‌^{اند. نگارنده در اين}^‌^{جا قصد دفاع از وي را ندارد، ولي يادآوری اين نكته ضرورت دارد، تمام افرادي كه در جبهه}^‌^{ي مخالف وي بودند، خود افرادي جنايتكار، خاطي و متعصب بوده}^‌^اند.

^{در این روند تاریخی، رضا شاه از قدرت خوانین خيلي كاست و تلاش}^‌^{كرد تا آنان را هرچه بيشتر محدودتر كند. حكومت}^‌^{هاي قبل از رضاشاه نتوانسته بودند عناصر ايلي را با عناصر اجتماعي و سياسي بياميزند و در يك قالب بريزند. و از اين}^‌^{رو شهرنشينان، ايلات و عشاير را خطري تشخيص داده بودند كه بالقوه مايه}^‌^{ی تهديد امنيت كشور به حساب مي}^‌^{آمدند و اين مطلب علي}^‌^{الخصوص در آذربايجان و}^‌^{كوردستان مسائلي را پيش}^‌^{كشيده بود كه بي}^‌^{اهميت نبودند و مي}^‌^{بايستي راه حلي براي آن يافته مي}^‌^{شد. از سوي ديگر رضاشاه كه در راه تجدد ايران مي}^‌^{كوشيد وجود ايلات و عشاير را مناسب با اوضاع و احوال جهان معاصر نمي}^‌^{ديد. خطاي رضاشاه در اين بود كه به تجدد اجباري توجه داشت. از اين جهت در صدد برآمد تا مسئله را با تغييرات اساسي و انحلال تشكيلات ايلي و مانع شدن از ييلاق و قشلاق}^‌^{كردن آنان حل}^‌^{كند و چادرنشينان را به كشاورزان مبدل}^‌^{گرداند. هرچند اكثريت مردم ايران از اين سياست رضا شاه پشتيباني مي}^‌^{كردند، اما اين سياست بدون تمهيدات و مقدمات كافي به مرحله}^‌^{ي اجرا درآمد. هيچ مطالعه}^‌^{ي دقيقي درباره}^‌^ي^‌^{امكان اسكان عشاير يا تأثير انحلال تشكيلات عشايري در اقتصاد ايران به}^‌^{عمل نيامده بود. بسياري از خوانين را تبعيد كردند و از ييلاق}^‌^{كردن سالانه}^‌^{ي عشاير جلوگيري}^‌^{كردند. در همه}^‌^{ي موارد مكان}^‌^{هاي مناسبي جهت اسكان عشاير انتخاب نمي}^‌^{شد. حوائج آنان از نظر بهداشت و تعليم و تربيت به حد كافي تأمين نمي}^‌^{شد و از نظر آموزش كشاورزي و تدارك ابزارآلات كشاورزي تسهيلات لازم براي عشاير فراهم نمي}^‌^{شد تا بتوانند از اين راه آنان را به تغيير زندگانی ايلي و تحول از مرحله}^‌^{ي شباني به مرحله}^‌^{ي كشاورزي ياري كنند.}

^{شكي نيست كه انسان از آزادي فردي}^‌^{اش در برابر اراده}^‌^{ي جمع دفاع مي}^‌^{كند. بخش زيادي از تلاش}^‌^{هاي انسان گرد محور وظيفه}^‌^{اي ويژه يعني سازش}^‌^{دادن خواسته}^‌^{هايش با خواسته}^‌^{هاي فرهنگی جمع، كه رهاورد خوشبختی اوست، می}^‌^گردد.

^{در فرايند رشد فرد برنامه}^‌^{ي اصل لذت، كه دست}^‌^{يابي بر خوشبختي است و براي دست}^‌^{يابي به خوشبختي جذب}^‌^{شدن به يك اجتماع انساني و سازگارشدن با آن شرطي است اجتناب}^‌^{ناپذير. رشد فرد محصول تأثير دو حركت است، تلاش براي رسيدن به خوشبختي كه معمولا به آن «خودپرستي» گفته مي}^‌^{شود و تلاش براي پيوستن به ديگران در قالب يك اجتماع كه آن را هم «نوع}^‌^{پرستي» خوانده}^‌^{اند. بنابراين، تجدد و تمدن يك فرايند اجتماعي و ديالكتيكي است. درك آن نيازمند تكامل مادي و معنوي (فرهنگي) تاريخ و روان}^‌^{شناسی فردي و اجتماعي است. در اين فرآيند مهم}^‌^{ترين هدف، وحدت انسان}^‌^{هاي منفرد است. وجوه مشترك فرايند تمدن و رشد فرد را مي}^‌^{توان در راستاي بسيار مهم جستجو كرد و وجدان عمومی تمدن و وجدان فردي از همان دوره خاستگاهي مشترك داشته}^‌^{اند. اين برداشت مأخوذ است از تأثير برجاي}^‌^{مانده از شخصيت رهبران بزرگ، مرداني با انديشه}^‌^{هاي والا، و يا آنانی}^‌^{كه وجودشان آیينه}^‌^{ي تمام}^‌^{نماي يكي از انگيزه}^‌^{هاي بشري در ناب}^‌^{ترين و نيرومندترين شكل خود بوده است. اگر رشد تمدن و رشد فرد داراي چنين وجوه مشترك عمده}^‌^{اي هستند و اگر هر دو از شيوه}^‌^{هايي يك}^‌^{سان بهره مي}^‌^{برند، آيا مجاز نيستيم به اين نتيجه برسيم كه برخي از تمدن}^‌^{ها يا به عبارت ديگر، برخي از دوره}^‌^{هاي تمدن تحت تأثير تلاش}^‌^{هاي فرهنگي و سياسي دست}^‌^{خوش گسست و قطع روابط خود با واقعيت}^‌^{ها مي}^‌^{شود. اگر به اين موارد توجه نكنيم، همان}^‌^{گونه كه تجربه كرده}^‌^{ايم، اين شرايط نه}^‌^{تنها براي انسان}^‌^{ها بلكه براي انديشه}^‌^{ها نيز بسيار خطرناك است. از قول يك منتقد؛ وقتي انسان هدف كوشش}^‌^{هاي فرهنگي و شيوه}^‌^{هاي دست}^‌^{يابي بر آن}^‌^{ها را بررسي مي}^‌^{كند، به اين نتيجه مي}^‌^{رسد كه هيچ يك از اين كوشش}^‌^{ها به زحمت}^‌^{اش نمي}^‌^{ارزند؛ و حاصل آن فقط اموري است كه فرد توان تحملش را ندارد. اكنون ده}^‌^{ها سال پس از رضا شاه، اين پرسش،}^‌^{كه از طرف زيگموند فرويد مطرح شده، در ذهن متبادر مي}^‌^{شود؛ «رشد فرهنگ و تمدن از طريق غريزه}^‌^{ي تجاوزگري و ويرانگري تا چه اندازه مي}^‌^{تواند ناگواري}^‌^{هاي زندگی مشترك انسان}^‌^{ها را از ميان بردارد؟» اين از مواردي بود كه نه رضا شاه و نه دستگاه حكومتي كه وي در رأس آن قرار داشت، قادر به درك علمی آن نبودند. ظاهرا آنان بر اين تصور بودند كه براي ايجاد يك اجتماع بزرگ}^‌^{انساني بهتر است خوشبختی فرد و يا اقليتي (عشاير و قبايل) ناديده گرفته شود.}

^{بدون ترديد افراد زيادي بودند كه از تغيير ساختار عشاير با توجه به حوادث گذشته}^‌^{ي آنان خشنود بودند. دولت هم به نوبه}^‌^{ي خود نمي}^‌^{كوشيد تا ايلات و عشاير مخالف را با هم آشتي دهد. گاهي برخي طوايف مجبور بودند به نقاط ديگر كوچ كنند، به جاهاي}^‌^{كه ديگر نمي}^‌^{تواستند مطابق آداب و رسوم قديم خود به سر برند. گلبغي}^‌^{ها را از}^‌^{كوردستان به همدان و اصفهان و يزد كوچ دادند. در طي اين نقل و انتقال چندان برآنان سخت گرفتند كه به كوهستان}^‌^{ها و ارتفاعات پناه مي}^‌^{بردند و ماه}^‌^{ها جنگيدند. هرچند آنان پس از استعفاي رضا شاه به مناطق خود برگشتند، اما تلفات آنان در نقل و انتقال زياد بود. بعد از برگشتن آنان بسياري از ترک}^‌^{هاي كه جايگزين آنان شده بودند}^‌^{كوردستان را ترك}^‌^{كردند. در فاجعه}^‌^{ي بين دو جنگ جهاني در سال1930 هزاران خانوار از مناطق شمال استان آذربايجان}^‌^{غربي به آلاداغ اهر به زور كوچانده شدند. شش ماه بعد هزاران خانوار ديگر از ايل جلالي در مناطق ماكو و دامنه}^‌^{هاي آرارات به دستور ميرپنج به سوي اردبيل و قزوين تبعيد شدند كه بيشترشان بعد از استعفاي رضا شاه بازگشتند. در سال 1310 نيز چندين طايفه به آلاداغ تبعيد شدند. در مرحله}^‌^{ي بعد پنج هزار خانوار را روانه}^‌^{ي اردبيل، قزوين و دماوند كردند. آن}^‌^{چه جاي تأسف و تأثر است، اين است}^‌^{كه در اين اقدامات غير انساني بيشتر عشاير، قبايل و طوايف}^‌^{كورد در طول راه از گرسنگي و بيماري تلف شدند و زنان و دختران}^‌^{شان مورد تجاوز قرار گرفتند و بقيه آسيميله شدند. بدين}^‌^{سان روشن است علت مبارزات مردم}^‌^{كورد ناشي از تاب نياوردن در برابر حرمان}^‌^{هايی است}^‌^{كه فرهنگ بالادست (ملت حاكم) آرمان}^‌^{هاي فرهنگی خود را بر وي تحميل مي}^‌^{كرد و مي}^‌^كند.

^{سياست عشايری رضا شاه چون غلط و بسيار غيرانساني اجرا شد و هدف اصلي هم}^‌^{كوردها بودند، و اهداف سياسي و آپارتايدي، مخصوصا در مورد مردم}^‌^{كورد در پشت سر خود داشت، ضربه}^‌^{ي سهمگينی بر ساختار عشاير}^‌^{كورد وارد كرد و آنان گرفتار فقر و تهيدستي شدند. تأثير آن بر اقتصاد كشور به حدي بود كه خود رضا شاه در سال}^‌^{هاي آخر سلطنت خود ناچار شد اين سياست را تعديل كند و پس از اين}^‌^{كه درسال 1941 برابر1320 شمسي استعفا داد، مسئله}^‌^{ي عشاير كه به هيچ}^‌^{روي نتوانسته بود حل كند، دوباره از پرده بيرون افتاد. بسياري از خوانين تبعيدشده به مناطق خود بازگشتند. عشاير طبعا به ادامه}^‌^{ي زندگی ايلي راغب بودند و از گردن}^‌^{نهادن به فرمان حكومت مركزي بيزار بودند.}^‌^{كوردستان در حكم مسئله}^‌^{اي بوده كه پيوسته دولت ايران با آن مواجه بوده است.}

^{بدون ترديد آزادی فرد رهاورد تمدن نيست. اين آزادي پيش از آن}^‌^{كه تمدني وجود داشته باشد وسعت بيشتري داشت. اما از آن}^‌^جاي^‌^{كه يك فرد به ندرت مي}^‌^{توانست از آن پاسداري كند آن}^‌^{گونه كه بايد مورد ستايش قرار نمي}^‌^{گرفت. رشد تمدن محدوديت}^‌^{هايی را بر آزادي تحميل مي}^‌^{كرد اما عدالت}^‌^{خواهانه آن است كه كسي اين محدوديت}^‌^{ها را ناديده نگيرد. بدون ترديد علت پيدايش}^‌^{گرايش به آزادي در يك اجتماع انساني عصيان آنان نسبت به يك بي}^‌^{عدالتی موجود است، امري كه مي}^‌^{تواند موجب رشد بيشتر تمدن گردد. بر اين اساس}^‌^{كساني كه جنبش رهايي}^‌^بخش^‌ ^‌^{كوردستان عليه بي}^‌^{عدالتي و ستم}^‌^{گري را سركوب مي}^‌^{كنند، آگاهانه يا ناآگاهانه به رشد تمدن كمك نمي}^‌^{كنند، بلكه به}^‌^{سان نيروهاي بازدارنده}^‌^{ي تمدن از رشد و شكوفايي}^‌^{اند. علت اصلی عدم تكامل سياسي و فرهنگي در كشورهاي حكم}^‌^فرماي^‌^{كوردستان، سركوب جنبش}^‌^{كورد بوده است. آزادي ممكن است با تمدن سازگار بماند، اما همان}^‌^{گونه كه برخورد با جنبش رهايي}^‌^بخش^‌^{كوردستان در خاورميانه و اوضاع كلی خاورميانه نشان مي}^‌^{دهد، تمدن گاهي نيز ممكن است از ته}^‌^{نشست شخصيت اوليه}^‌^{ی انسان}^‌^هايي^‌^{كه تمدن رام}^‌^{شان نكرده است، سر برآورد و همين امر سبب ستيز آنان با تمدن گردد. یک مصداق این گفته اوضاع فعلی خاورمیانه و تركيه و ناتوانايي آن در عضويت اتحاديه}^‌^{ي اروپا به دليل سركوبي}^‌^{هاي سياسي و فرهنگي، به}^‌^{خصوص در حق مردم}^‌‌^{كورد است. اقدامات رضا شاه هم در اين چارچوب مي}^‌^{گنجد. بنابراين، ممكن است شوق انسان در دست}^‌^{يابي به آزادي منتج از مخالفت او با برخي از جنبه}^‌^{ها و خواست}^‌^{هاي تمدن و يا تمامی آن شود.}

^{در هر صورت، بحث در مورد تیره، طایفه و ایلات کورد و نقل و انتقال آنان، بحثی گسترده است که نیازمند تحقیق و بررسی عمیق و گسترده}^‌^{ی جداگانه است.}

^{د– عامل دیگر در دیاسپورای کوردها، تولید و فرایند اقتصادی است. تنها از طريق مقايسه و تطبيق يك جامعه با جوامع ديگر است كه می}^‌^{توانيم كشف كنيم هر جامعه در چه جهاتی در نوع خود منحصر و يگانه است. هم}^‌^{اكنون ملل غرب به دليل عالی}^‌^{ترين سطح تكامل نيروهای مولد و فناوری در توليد، در عالی}^‌^{ترين سطح از روابط (هر چند ناسالم و غارت}^‌^{گرانه) با ملل ديگر قرار دارند و در جهان به راحتی برای حفظ منافع ملی خود به صورت يك}^‌^{پارچه اعمال نفوذ مي}^‌^{كنند و تغييراتی را كه با منافع آن}^‌^{ها هماهنگی دارد به وجود می}^‌^{آورند. اما ملت}^‌^{كورد به دليل مداخلات خارجی، تجزيه سرزمين، حاكم}^‌^{شدن ديگران بر سرنوشتش، سلب فرصت بهره}^‌^{برداری از ثروت و سامان و منابع طبيع}^‍^ی^‌^{اش و عدم يك}^‌^{پارچگی ارضي}^‌^{اش، از پايين}^‌^{ترين درجه}^‌^{ی تكامل نيروهای مولد برخوردار است و اصولا توليدی از خود ندارد و تبديل به كاركن و بازار مصرف كالاهای ديگران شده است و در روابط بين}^‌^{الملل خود در پست}^‌^{ترين سطح در ميان ملل جهان قرار دارد. به اين ترتيب يكی در اوج رفيع، ديگری در پست حضيض قرار دارد.}

^{يك قوم يا ملت زمانی به اوج ترقی تاريخی خود می}^‌^{رسد كه از حد اعلای قدرت توليدی برخوردار می}^‌^{شود. مخالفت شديد كشورهای منطقه با الحاق دوباره}^‌^{ی شهر كركوك و خانقین و… به سرزمين}^‌^{كوردستان و تسلط کوردها بر سرزمین}^‌^{شان در روژاوا به خاطر نگرانی آنان از همين قدرت توليدی ملت}^‌ ^‌^{كورد است}^‌^{كه در صورت دستيابی و استفاده از منابع نفتی كركوك بدان دست خواهد يافت.}

^{عامل اقتصادی در دیاسپورای مردم کورد بسیار مؤثر بوده است. یعنی فقر و تهیدستی مردم کورد را ناچار به مهاجرت به کلان}^‌^{شهرها و یا اروپا می}^‌^{کند، که می}^‌^{توان آن را دیاسپورای پنهان یا خاموش نامید. چگونه می}^‌^{توان ثروتمند و دارا شد؟ با كار، فعاليت و توليد اقتصادی. توليد اقتصادی از ابتدای اقدام بشر به توليد، در درجه}^‌^{ی اول مستلزم نيروی كار انسانی، سرزمين و منابع آن است. زمين عبارت است از سطح زمين، بالای زمين (اقليم) آن و زير زمين (منابع) آن. بعد از زمين در شرايط حاضر نياز به سرمايه است. سرمايه يكی از عوامل اصلی توليد و عنصری جدایی}^‌^{ناپذير از فعاليت}^‌^{های اقتصادی هر جامعه و چگونگی تأمين آن از منابع داخلی و يا خارجي در شرايط حاضر مورد بحث است. نيروی كار انساني با بهره}^‌^{گيری از تكنولوژی، عوامل يادشده را تركيب و فرايند توليد را به وجود می}^‌^{آورد. وسايل توليد (اعم از زمين، ابزار، منابع و تكنيك) و كار (نيروی انسانی) همواره عوامل توليد هستند و اشكال اجتماعی توليد هرچه باشند، اين دو مورد همواره عوامل آن باقی می}^‌^{مانند. دگرگونی اقتصادی، در امر وضعيت قدرت سياسی در جامعه نقش مهمی دارد. تمركز قدرت سياسی نيز در بسياری از موارد توأم با قدرت اقتصادی است. قدرت سياسی بسته به نوع ساختار اجتماعی جامعه فرق می}^‌^كند.

^جامعه^‌^ی^‌‌^{كورد را از نظر اجتماعی و اقتصادی در شرايط سنتی باقی گذاشته}^‌^{اند، مانع سرمايه}^‌^{گذاری و بومی}^‌^{شدن صنعت در}^‌^{كوردستان شده}^‌^{اند. مشخصه}^‌^{های چنين اجتماعی}^‌^{آن است}^‌^{كه در آرامش عاری از حركت به سر می}^‌^{برد. تكنيك يا در آن وجود ندارد و يا در سطح بسيار ابتدایی است، مهم}^‌^{ترين محصولاتش، محصولات كشاورزی و دامی آن}^‌^{هم به شيوه}^‌^{ی سنتی توليد مي}^‌^{شود و تحولاتی در آن پديد نمی}^‌^{آيد. تغييرات و تحولات اقتصادی و اجتماعی يا وجود ندارد و يا بسيار كند است. اين اوضاع از سوی دشمنان ملت}^‌ ^‌^{كورد عمدا به}^‌^{كوردستان تحميل شده است. يخ اين سنت}^‌^{ها را که یکی از عوامل مؤثر در دیاسپورای کوردهاست، بايد رو به ذوب}^‌^{شدن برد و جمود سنتی جامعه}^‌^ی^‌^{كورد را كه محصول منافع و سود ديگران و سلطه}^‌^{ی استعمارگری آنان است درهم شكست تا تحرك اجتماعی و حرفه}^‌^{ای را در گستره}^‌^{ی جغرافيای}^‌^{كوردستان فراهم ساخت. خروج از سکون و آغاز به تحرک شرط اساسی توسعه است، مجموعه}^‌^{ای از فرآیندهایی که خصلتی تصاعدی دارند و در عین حال مقوم یکدیگراند. فرآیند تشکل (یا انباشت) سرمایه و بسیج منابع؛ تحول نیروهای تولید و افزایش باراوری کار؛ تأسیس دولت مستقل و شکل}^‌^{گیری هویت ملی؛ گسترش حقوق مشارکت سیاسی؛ گسترش شهرنشینی؛ گسترش تعلیم و تربیت رسمی به زبان ملی (مادری)… دربرگیرنده}^‌^{ی مقوله}^‌^{ی توسعه}^‌^اند.

^{در اين فرآيند نيروی كار و يا پرورش نيروی كار مطلوب يكی از عوامل مهم در مسير انتقال از يك جامعه}^‌^{ی سنتی عقب}^‌^{مانده به يك جامعه}^‌^{ی نوين پيشرفته است. شرط چنين فرآيندی آموزش}^‌^{و پرورش و به}^‌^{ويژه آموزش به زبان مادری در سطح ملی است. اين آموزش در}^‌^{كوردستان با اجبار با زبان غيرمادری انجام می}^‌^{گيرد و چون در راستای اغراض ديگران است نه شكوفایی جامعه}^‌^ی^‌ ^‌^{كورد، نتوانسته است و نمی}^‌^{تواند به شكستن قيدوبندهای}^‌^{خرافی در جامعه}^‌^ی^‌ ^‌^{كورد و يكنواخت}^‌^{كردن منجر شود و يا نابرابري}^‌^{ها را كاهش دهد. جامعه}^‌^ای^‌^{كه فاقد قوام اقتصادی، اجتماعی و سياسی باشد و در زير سلطه و يوغ ديگران به}^‌^{سر برد و سرزمين و منابعش را غارت كنند و نيروی كارش بنده}^‌^{ی ديگران باشد، نمی}^‌^{تواند ثروتمند و دارا شود و به فقر توأم با بيسوادی پايان دهد.}

^‌^{كوردها تا به رهایی ملی دست نيابند نمی}^‌^{توانند بر اين تگناهای خود غلبه كنند. از اين لحاظ هم، جنبش}^‌^{كورد يك جنبش ملی و رهایی}^‌^{بخش است. در صورت فقدان فرايند دموكراتيزاسيون واقعي، اين بی}^‌^عدالتي^‌^{ها انگيزه}^‌^{ی قوی برای ايجاد دولت مستقل}^‌^{كورد به وجود می}^‌^آورد.

^بهره^‌^{برداری از منابع و زمين و توليد و توسعه}^‌^{ی اقتصادی در هر جامعه و كشوری ارتباط مستقيم با انرژي و رابطه}^‌^{ي آن با سطح تكنولوژی دارد.}

^دولت^‌^{های اشغال}^‌^گر^‌^{كوردستان با اعمال سياست}^‌^{های منطقه}^‌^گرایی^‌^{كوردستان را از هرگونه سطح تكنولوژی محروم كرده}^‌^{اند، حتی در سطح توليد بسيار سنتی هم به دليل اقدامات سركوب}^‌^{گرانه و تخريبی در عقب}^‌^{ماندگی بيشتری نگه}^‌^داشته^‌^{اند. اين}^‌^{هم در شرايطی است}^‌^{كه سرزمين}^‌^{كوردستان به دليل فراوانی آب}^‌^{های جاری و خاك حاصل}^‌^{خيز مستعدترين مناطق توسعه به}^‌^{ويژه در زمينه}^‌^{های كشاورزی و صنايع تبديلی مرتبط با آن به حساب می}^‌^{آيد. تنها باغ}^‌^{هاي زيتون در روژاوای}^‌^{كوردستان كه در اشغال دولت سوريه است، در جهان كم نظيرند.}

^{از آن}^‌^{چه كه بيان شد مي}^‌^{توان چنين نتيجه}^‌^{گيري كرد؛ منشاء كليه}^‌^{ي ثروت}^‌^{ها و فرهنگ}^‌^{ها كار و طبيعتي است}^‌^{كه كار انساني به عنوان بخشي از طبيعت بر روي آن صورت مي}^‌^{گيرد. از آن}^‌^{جا كه انسان از آغاز نسبت به طبيعت، يعني منشاء اصلی تمام عوامل و اسباب كار، در مقام يك مالك رفتار كرده و طبيعت را در تملك خود دانسته است، كار جمعي انسان (جامعه) به منشاء ارزش مصرف و در نتيجه منشاء ثروت، مبدل گشته است. بنابراين كار وابسته به طبيعت است. در نتيجه انسان «}^‌^{كورد» مايملكي جز قدرت كار خود (اعم از نيروي كار انساني و طبيعتي}^‌^{كه بر آن زندگي مي}^‌^{كند) ندارد، برده}^‌^{ي انسان}^‌^{هاي ديگر است كه خود را مالك شرايط مادي كار او ساخته}^‌^{اند، پس انسان «}^‌^{كورد» تنها با اجازه}^‌^{ي اشغال}^‌^{گران سرزمين خود مي}^‌^{تواند كار كند و روزگار بگذراند. بیهوده نیست که میلیون}^‌^{ها انسان کورد در کلان}^‌^{شهرهای کشورهای چهارگانە حاکم بر کردستان و یا در اروپا آواره و دربه}^‌^{در شده}^‌^اند.

^{از آن}^‌^جا^‌^كه^‌^{كار منشاء كليه}^‌^{ي ثروت}^‌^{هاست، پس هيچ}^‌^{كس در جامعه نمي}^‌^{تواند ثروتي به}^‌^{دست آورد مگر به عنوان محصول كار، در نتيجه اگر شخص و ملتي خود كار نكند، بايد از حاصل كار ديگران زندگي كند. اساس علمي يا رابطه}^‌^{ي حقوقی حكومت}^‌^{هاي اشغال}^‌^گر^‌^{كوردستان و مردم}^‌^{كورد همين موضوع است. تمام شرايط مادي كار ملت}^‌^{كورد، اعم از طبيعتي كه بر آن زندگي مي}^‌^{كند (سرزمين}^‌^{كوردستان) و نيروي كار او به عنوان كار انساني و نتيجه}^‌^{ي حاصل از آن در تملك و اختيار غير است. لذا به راحتي مي}^‌^{توان ثابت كرد كه}^‌^{كوردستان مستعمره است. حتي مستعمره}^‌^{اي مادون استعماركلاسيك! چاره}^‌^{ي كار در درجه}^‌^{ي اول رهايي ملي است تا از اين طريق، بساط اين نفرت اجتماعي و سياسي را برچيد.}

^{در شرايط فعلي تمام ابزار و شرايط مادي كار در}^‌^{كوردستان در انحصار سرمايه}^‌^{داري و حكومت}^‌^{هاي اشغال}^‌^{گر حامي آنان است. اين شرايط، علت فقر و بندگي ملت}^‌^{كورد در تمام جلوه}^‌^{هاي آن است. اگر در زمينه}^‌^{هاي مختلف اقتصادي، سياسي، فرهنگي، حقوقي و اجتماعي تفاوتي وجود نداشت، تفاوتي ميان ملت}^‌‌^{كورد با ساير ملل (حكم}^‌^فرماي^‌^{كوردستان) نمي}^‌^{توانست وجود داشته باشد.}

^{بنياد روابط حكومت}^‌^{هاي اشغال}^‌^{گر با}^‌^{كوردستان بر اين پايه استوار است كه شرايط مادی توليد اعم از زمين و سرمايه در تملك ملل اشغال}^‌^{گر قرار داشته باشد، در حالي}^‌^{كه فرد «}^‌^{كورد» تنها مالك شرايط انساني توليد، يعني نيروي كارند كه مجبورند به غير بفروشند. وقتی این نیرو به دلیل عقب}^‌^{ماندگی کردستان، در سرزمین مادری خریدار ندارد، لزوما در بازاری خارج از کردستان عرضه می}^‌^{شود. اگر امنیت جانی مردم کورد را هم لحاظ کنیم، این اساس و راز دیاسپورای کوردها در کلان}^‌^{شهرهای کشورهای چهارگانه و در اروپاست.}

^‌^{كوردها پس از قرن}^‌^{ها زحمت}^‌^{كشيدن براي ديگران و كار بنده}^‌^{وار در خدمت استثمارگران، بايد امكان كار براي خود، آن هم متكي بر كليه}^‌^{ی پيشرفت}^‌^{ها، تازه}^‌^{ترين تكنيك}^‌^{ها و فرهنگ به}^‌^{وجود بياورند. اين تبديل كار بنده}^‌^{وار به كار براي خود كه بزرگ}^‌^{ترين تحول در تاريخ بشر است، به}^‌^{آساني و بدون مبارزه}^‌^{ي جدي بر عليه استثمارگران، به}^‌^{دست نمي}^‌^آيد.

^مهم^‌^{ترين لحظه}^‌^{ها آن لحظاتی هستند كه توده}^‌^{های عظيم بشری اجبارا از وسايل توليد معاش سنتی}^‌^{كنده شده}^‌^{و ناگهان به بازار كار پرتاب می}^‌^{شوند. اگر جنبش ملي رهایی}^‌^{بخش ملت}^‌ ^‌^{كورد به پيروزی دست نيابد، باز هم ابزار كار، به وسيله}^‌^{ی برده}^‌^{گی، بهره}^‌^{كشی و بی}^‌^{نوایی مردم}^‌ ^‌^{كورد تبديل خواهد شد. نقش این عوامل اقتصادی در دیاسپورای کوردها نادیده گرفته شده است.}

^‌^{كوردها علاوه بر اين}^‌^{كه عضوی از مجموعه}^‌^{ی ملل جهان و سرزمين}^‌^«^‌^{كوردستان» مساحتی از كره}^‌^{ی ارض است، هنوز هيچ بهره}^‌^{ای از آن نبرده و هيچ جايگاه مهمی در ميان ملل جهان پيدا نكرده}^‌^{اند. در نتيجه هيچ ندارد و نداشتن يك مقوله}^‌^{ی صرف نيست،}^‌^{نداشتن هولناك}^‌^{ترين واقعيت است. امروزه انسان و يا ملتی}^‌^{كه هيچ ندارد، هيچ است. زيرا به}^‌^{طوركلی از هستی و به}^‌^{طور اولي از هستی انسانی جدا شده است، زيرا شرط عدم تملك، شرط جدایی كامل انسان از عينيت خود است. تملك بسيار واقعی و مالكيت مشاع ملت}^‌‌^{كورد، دیاسپورا، گرسنگی، سرما، بيماری، تبهكاری، تحقير، بلاهت، آهن}^‌^{و خون، سياه}^‌^{چال و شكنجه، ژينوسايد و كل نامردمی}^‌^{ها و بی}^‌^قاعدگی^‌^{هاست. به حق بهره}^‌^{مندی از سرزمينش لطمه زده}^‌^{اند، صاحب زمين اما از حق استفاده و بهره}^‌^{مندی از آن محروم و مورد سوءاستفاده}^‌^{ی ديگران است. بدين ترتيب حق حاكميت}^‌^{و مالكيت يك قوم تاريخي بر سرزمينش را رد می}^‌^كنند.

^‌^{كوردها نه مي}^‌^{توانند آزادانه راه}^‌^{شان را انتخاب}^‌^{كنند و نه در موقعيت اجتماعي، سياسي و اقتصادي}^‌^{شان برداشت آزادانه داشته باشند. به نظر مي}^‌^{رسد كه آنان تنها آزادند كه فرمان}^‌^{بري كنند و تحت سلطه و استعمار باشند. اين نتيجه}^‌^{ی رفتار كثيفي است}^‌^{كه از طرف دولت}^‌^{هاي تكامل}^‌^نيافته^‌^{ي سياسي در حق}^‌^{كوردها انجام مي}^‌^{گيرد. از نظر گافمن،كارهاي}^‌^{كثيف وظايفي را در بر مي}^‌^{گيرد؛ «ناپاكيزه، نيمه قانوني، بي}^‌^{رحمانه و يا به دلايل ديگر خوار و خفيف كننده باشند».}

^{هر چند كه انسان}^‌^{ها از جهت هستي}^‌^{شناختي واقعيت اجتماعي را مي}^‌^{سازند، اما اين ساخت در چارچوب محدوده}^‌^{هاي يك جهان اجتماعی الزام}^‌^{آور صورت مي}^‌^{گيرد. اين الزام}^‌^{ها براي مردم}^‌^{كورد، موقعيت و جايگاه مادون استعمار كلاسيك است كه گرفتار آن}^‌^{هستند. مبارزه}^‌^{ي خلق}^‌^{كورد در اساس تلاشي است براي ازميان}^‌^{برداشتن اين الزام}^‌^ها.^‌^{كوردها بايد تلاش كنند تا چيزي را كه در جهان}^‌^{شان نمي}^‌^{يابند، بسازند و در همين جهان سامان}^‌^{دهند. سرنوشت تمام مبارزات خلق}^‌^{كورد در همين تغيير نهفته است.}

^{رشد سرمايه}^‌^{داری در كشور}^‌^{های اشغال}^‌^گر^‌^{كوردستان و رونق بازرگانی و توسعه}^‌^{ی كار در كارخانه}^‌^{ها، بنگاه}^‌^{ها و شركت}^‌^{های سهامی جديد و غيره ورشكستگی اجتناب}^‌^{ناپذيری را به دنبال داشت}^‌^{و آن}^‌^{هم ورشكستگی توده}^‌^{ی صاحب}^‌^كاران^‌^{كوچك بود كه خانه}^‌^{خراب شدند و توده}^‌^های^‌^{كارگر و ساير تهيدستان}^‌ ^‌^{كورد را به صف بيكاران راند. تمام كساني}^‌^{كه دراثر فقدان زمين برای زراعت، عدم وجود كارگاه}^‌^{های كوچك و عدم امكان اشتغال در}^‌^{كوردستان به صف بيكاران و كارگران}^‌^{كارهای پست در دیاسپورا رانده شدند، پرولتاریا هم به حساب نمی}^‌‌^{آیند. آن}^‌^{ها از لحاظ وضعيت خود بينوا و از لحاظ ايدئولوژی}^‌^{خرده بورژوا هستند.}

^در^‌^{كوردستان حتی توليد كوچك هم كه بر ويراني}^‌^{های اقتصاد مبادله}^‌^{ای صورت می}^‌^{گرفت وجود نداشت. هر قدمی}^‌^{كه علم و صنعت به جلو برمی}^‌^{دارد به طور گريزناپذيری و بی}^‌^{امان به اركان توليد كوچك در جامعه}^‌^{ی سرمايه}^‌^{داری خدشه وارد می}^‌^{کند. اين قانون سرمايه}^‌^{داری در مورد}^‌^{كوردستان توأم با خشونت و سركوبی وحشيانه بوده است، به}^‌^نحوی^‌^{كه در هيچ زمينه}^‌^{ای به}^‌^{كوردها فرصتی داده نشده است. در نتيجه}^‌^{كار توليدكنندگان كوچك و ثابت}^‌^{كه بقاء و يا رشد آن}^‌^{ها در شرايط سرمايه}^‌^{داری آن}^‌^{هم با رفتاری استعماری امكان ندارد، اقتصاد روستایی را در چنين شرايطی در بن}^‌^{بست قرار می}^‌^{دهد. با ويرانی هزاران روستا كشاورزی}^‌^{كوردستان را نابود و روستائيان را وادار به مزدوری در ارتش}^‌^{های خود كردند و یا در دیاسپورا حیران و سرگردان}^‌^اند.

^{اگر چه حمايت از بخش}^‌^{كشاورزي و حفظ طبيعت روستايي از مهم}^‌^{ترين نگراني}^‌^{ها در برخي كشورهاي پيشرفته}^‌^{ي صنعتي نظير اسپانيا، فرانسه، ايتاليا و ژاپن مي}^‌^{باشد، ولي اقتصادهاي آنان توانايي جذب كشاورزان در بخش}^‌^{هاي ديگر را دارند. در مقابل، چنين ظرفيتي را در اقتصادهاي جهان درحال}^‌^{توسعه شاهد نيستيم. در آن}^‌^{جا ايجاد شغل در بخش صنعتي همگام با تقاضا براي شغل پيش نمي}^‌^{رود. كشاورزان نيز به شهرهايي مي}^‌^{آيند كه توان جذب آن}^‌^{ها را نداشته يا سعي در مهاجرت به كشورهاي ديگر دارند كه بيشتر غيرقانوني انجام مي}^‌^{گيرد. اين موارد براي دهقانان}^‌^{کورد رانده}^‌^{شده از زمين خود در دیاسپورا، با نگراني}^‌^{هاي ديگر نيز همراه است. به دليل برخورد}^‌^{هاي سياسي و آپارتايدی قومي و مذهبي و زباني و ناتوانی تخصصي و بي}^‌^{سوادي يا كم سوادي، تنها شانس براي آن}^‌^{ها كارهاي پست خدماتي و ساختمان}^‌^{سازي، دست}^‌^{فروشي و قاچاق است. بنابراين اگر ادعا شود كه «جهاني}^‌^{شدن» شكل ديگري از « استثمار و بهره}^‌^{كشی سرمايه}^‌^{داري» است، چندان نامعقول نيست.}

^{از سوی دیگر، به علت ويرانی روستاها و كشاورزی در}^‌^{كوردستان، انسان}^‌^{های بی}^‌^{كار به بازار كار خارج از}^‌^{كوردستان سرازير می}^‌^{شوند كه باعث كاهش دستمزد و در نتيجه پايين}^‌^{آمدن موقعيت مادی}^‌^{و معنوی طبقه}^‌^{ی كارگر ملل حكم}^‌^فرمای^‌^{كوردستان می}^‌^{شود. از همه مهم}^‌^{تر در مراكز صنعتی و بازرگانی، طبقه}^‌^ی^‌^{كارگر به دو بخش متخاصم كارگران خودی و غيرخودی (}^‌^{كورد) تقسيم می}^‌^{شود كه همديگر را عامل كاهش دستمزد خود تلقی كرده و ابراز تنفر از يكديگر می}^‌^{نمايند. كارگران خودی در مقابل كارگر}^‌^{كورد خود را جزئی از كشور و دولت حاكم به}^‌^{شمار می}^‌^{آورد و در اين حالت تبديل به ابزاری می}^‌^{شوند در دست حاكميت}^‌^{های مستبد و ارتجاعی عليه}^‌^{كوردستان و در نتيجه باعث استحكام تسلط دولت}^‌^{ها بر خودشان می}^‌^{شوند. آنان تعصبات ملی، مذهبی و اجتماعی عليه كارگر}^‌^{كوردستانی را گرامی می}^‌^{دارند. سرکوب کردستان زیان دوسویه دارد.}

^{برخورد آنان با كارگر}^‌^{كورد و يا اصولا هر كارگری غير از مليت خود مانند بر خورد سفيدها بر عليه سياهان در آفريقای جنوبی (در زمان سلطه}^‌^{ی سفيدها) است. بنابراين اگر اخباری مبنی بر بي}^‌^{كاري، ضرب}^‌^{وشتم و يا حتی كشته}^‌^{شدن كارگران}^‌^{كورد در مناطقی غير از}^‌^{كوردستان شنيده مي شود به همين خاطر است.}

^كارگر^‌^{كورد هم كارگر غير}^‌^{كورد را به}^‌^{عنوان شريك جرم و هم به}^‌^{عنوان آلت دست دولت}^‌^{های اشغال}^‌^گر^‌^{كوردستان می}^‌^{بيند. به}^‌^{ويژه در ايران اسلامی تعصبات مذهبی را به اوج خود رسانده}^‌^{اند. اين تضاد و تناقضات به}^‌^وسيله^‌^{ی مطبوعات، رسانه}^‌^{های گروهی، منبر و به}^‌^{طور خلاصه به}^‌^وسيله^‌^{ی تمام ابزارهایی}^‌^{كه در خدمت طبقات حاكمه}^‌^{ی دولت}^‌^{های اشغال}^‌^گر^‌^{كوردستان قرار دارند، به}^‌^{طور مصنوعی و برنامه}^‌^ريزی^‌^{شده زنده نگه}^‌^{داشته و تشديد می}^‌^{شود. اين رازی است}^‌^{كه دولت}^‌^{های اشغال}^‌^گر^‌^{كوردستان قدرت خود را به}^‌^وسيله^‌^{ی آن حفظ می}^‌^{كنند و از اين موضوع نيز كاملا آگاه}^‌^{اند. اين امر هرگونه همكاری صادقانه و جدی بين طبقات كارگر و دهقان}^‌^{كورد با كارگر و دهقان ساير ملل را غيرممكن می}^‌^{سازد. دولت}^‌^{های اشغال}^‌^{گر را نيز قادر می}^‌^{سازد كه هرگاه مناسب تشخيص بدهند، اختلافات اجتماعی را به قلدری و در هنگام نياز به جنگ بين ملل تبديل كنند.}

^{این وضعیت بیان}^‌^{گر آن است}^‌^{؛ آگاهی طبقه}^‌^{ی کارگر نمی}^‌^{تواند آگاهی واقعی سیاسی باشد مگر آن}^‌^{که کارگران بیاموزند که در برابر همه و هرگونه نمونه}^‌^ی^‌^{خودکامگی، ستم، زور و سوءاستفاده، صرف نظر از این}^‌^{که چه طبقه، رنگ، نژاد، جنسیت، قوم و ملتی قربانی آن باشد عکس}^‌^{العمل نشان دهد.}

^{بنابراين مهم}^‌^{ترين هدف انقلابيون، روشنفكران، نويسندگان، وكلا و ساير اقشار ملل حاكم تسريع انقلاب اجتماعی}^‌^{و سياسي در}^‌^{كوردستان است. تنها راه تسريع آن}^‌^{هم رهایی}^‌‌^{كوردستان است. وظيفه}^‌^{ی آنان اين است}^‌^{كه در همه}^‌^{جا مسئله}^‌^{ی اختلاف بين ملل منطقه با}^‌^{كوردستان را پيش كشند و آشكارا از}^‌^{كوردستان حمايت نمايند. وظيفه}^‌‌^{ی اساسي اين است}^‌^{كه به كارگران، دهقانان و ساير اقشار ملل حكم}^‌^فرمای^‌^{كوردستان قبولانده شود كه برای آن}^‌^{ها رهایی ملی}^‌^{كوردستان نه يك امر و مسئله}^‌^{ی عدالت}^‌^{خواهانه}^‌^{ی انتزاعی يا احساسات بشردوستانه است، بلكه اولين شرط رهایی اجتماعی}^‌^{و سياسی خود آن}^‌^هاست.

^{به اين خاطر است؛ دولت}^‌^هایی^‌^{كه از لحاظ ملی رنگارنگ}^‌^{اند، يعنی دولت}^‌^{های متشكل از مليت}^‌^{هایی مختلف}^‌^{كه از دولت}^‌^{های ملی متمايزند هميشه دولت}^‌^{هایی هستند كه صورت}^‌^{بندی داخلی}^‌^{شان به دلايل گوناگون غير}^‌‌^{عادی و يا تكامل}^‌^{نيافته و عقب}^‌^مانده^‌^{باقی مانده}^‌^{اند. به اين جهت است}^‌^{كه سركوب}^‌‌^{كوردستان موجب عقب}^‌^{ماندگی ملل حكم}^‌^{فرمای آن هم شده است.}

^صرف^‌^{نظر از جهت}^‌^گيري^‌^{هاي نظري در خصوص اقتصاد، سه قلمرو دسترسي به منابع، زمين، آب و مواد خام، توليد به معناي تبديل منابع طبيعي به صورت}^‌^{هاي قابل استفاده و مبادله يعني توزيع}^‌^{كالاها و خدمات در ميان اعضاي جامعه، حقوق افراد و گروه}^‌^{ها، سازمان و ماهيت توليد، حركت كالاها در جامعه يعني مبادله يا بازتوزيع در جامعه و شكل}^‌^{گيري نهادهاي سياسی دولت و جامعه}^‌^{ي مدني و نقش تجارت، مقولات بعدي و مرتبط با قلمروی سه}^‌^گانه^‌^{ي فوق مطرح است.}

^{هر گروه، اجتماع يا ملتي براي تضمين منابع}^‌^{خود، بايد به تداوم دسترسي به منابع موجود در يك ناحيه}^‌^{ي معين كم}^‌^{وبيش اطمينان داشته باشد. آن}^‌^{ها اين}^‌^{كار را با تثبيت يك سرزمين خاص}^‌^{به اصطلاح معاصر سرزمين ملي}^‌^{انجام مي}^‌^{دهند. ريشه}^‌^{هاي استعمار به اين موضوع برمي}^‌^{گردد، زيرا با ورود مكانيك و توليد كارخانه}^‌^{اي و از اين طريق گسترش تكنولوژي و توليد انبوه و انباشت بازارهاي ملی كشورهاي پيشرفته}^‌^{ي غربي، آنان را متوجه بازار و منابع استراتژيك نظير انرژي}^‌^{هاي فسيلي در سرزمين}^‌^{هاي ديگر كرد.}

^{از لحاظ تاريخي درجه}^‌^{ي مرزبندي يك سرزمين و دفاع از آن به این امر بستگي دارد که مردم ساکن این سرزمين چه سودها و يا زيان}^‌^{هايي از حقوق انحصاري نسبت به آن مي}^‌^{برند. گروهي كه سرزمينش را مرزبندي و از آن دفاع مي}^‌^{كند منابع موجود در آن سرزمين را براي خود حفظ مي}^‌^{كند. اما پاسداري از يك سرزمين به زمان و توانايي نياز دارد كه مي}^‌^{توان آن را صرف فعاليت}^‌^{هاي ديگر كرد. اين}^‌^{كار بي}^‌^{خطر هم نيست، زيرا دفاع از مرزهاي يك سرزمين ممكن است، مانند مورد}^‌^{كوردها در دفاع از سرزمين}^‌^{كوردستان، به تلفات انساني بينجامد. در ضمن، اتكاء به منابع يك منطقه}^‌^{ي محدود، ممكن است زيان}^‌^{بار نيز باشد. اين موضوع از گذشته موجب جنگ و جدال، كوچ و آوارگي، قتل}^‌^{عام و استعمار و اشغال سرزمين ديگران از سوي جوامع و ملل قدرت}^‌^{مندتر تاكنون شده است. سرزمين هيچ قوم، اجتماع و ملتي به اندازه}^‌^{ي سرزمين}^‌^{كوردها «}^‌^{كوردستان» گرفتار تجاوز، استعمار، اشغال و قتل}^‌^{عام نبوده است.}

^{هرچه زيان}^‌^{هاي اين}^‌^{كار بر سودهاي آن بچربد، تعلق به يك سرزمين نيز آسان}^‌^گيرانه^‌^{تر خواهد بود. ولي هرچه كفه}^‌^{ي سودهاي مرزبندي و دفاع از سرزمين بر زيان}^‌^{هاي آن سنگيني كند، وابستگي به يك سرزمين بيشتر خواهد بود. يكي از انگيزه}^‌^{هاي اصلي كشورهاي غربي در «خاورميانه» و يا كشورهاي اشغال}^‌^{گر در «}^‌^{كوردستان» كه هم فرزندان خود را به كشتن مي}^‌^{دهند و هم فرزندان ديگران را مي}^‌^{كشند، همين سودهاي كلان از علل اصلي آن مي}^‌^{باشد. حفاظت از يك سرزمين، چه سرسختانه و چه سهل}^‌^{انگارانه، تنها نخستين گام در امر تنظيم دسترسي به منابع به}^‌^{شمار مي}^‌^{آيد. همین موضوع مهمترین علت جنگ}^‌^{های جهانی بود. هر جامعه}^‌^{اي اصولي دارد كه مي}^‌^{گويد چه كسي مي}^‌^{تواند چه منابعی را تحت چه شرايطي استفاده كند. يكي از مهم}^‌^{ترين اصول كشورهاي غربي اصل مالكيت خصوصی دارايی يا مالكيت مطلق است، اما اين حقوق را براي ملل تحت سلطه و اشغال، مانند ملت}^‌^{كورد، به رسميت نمي}^‌^{شناسند و سرزمين}^‌^{كوردها توسط استعمارگران اروپايي تجزيه و مالكيت آن را به ديگران واگذار كرده}^‌^{اند. بدين}^‌^{گونه سرزمين}^‌ ^‌^{كوردها «}^‌^{كوردستان» تحت اشغال و ده}^‌^{ها ميليون انسان کورد هيچ}^‌^{گونه حق حاكميتي بر سرزمين آبا و اجدادي خود را ندارند. در واقع تهي}^‌^{دستي و آوارگی}^‌^{كوردها در متروپل}^‌^{ها و کشورهای غربی، ناشي از عدم حاكميت بر سرزمين خود و منابع موجود در آن است.}

^ر-^‌^{در شرایط جهانی}^‌^{شدن، اوضاع برای مردم کورد به مراتب پیچیده}^‌^{تر می}^‌^{شود. بررسی چگونگي رسيدن انسان به مرحله}^‌^{ی صنعتي و مابعد صنعتي}^‌^{شدن و پيامدهاي جامعه}^‌^ي^‌^{صنعتي و مابعدصنعتي براي ساير نقاط جهان، مانند}^‌^{كوردستان كه در عين اشغال در استعمار مادون كلاسيك به}^‌^{سر مي}^‌^{برد، مورد توجه انسان}^‌^{شناسان قرار گرفته است. پس از جنگ جهاني دوم بود كه به انسان}^‌^{شناسي شهري و بررسي جوامع پيچيده توجه شد. انديشمندان انسان}^‌^{شناسي متوجه شدند كه هيچ رشته}^‌^{اي به تنهايي نمي}^‌^{تواند فراگردهاي بسيار پيچيده}^‌^{ی جوامع نوين را ادراك كند. براي تحليل درست اين فراگردها به دانش اقتصادي، آگاهي تاريخي، علم سياست، جامعه}^‌^{شناسي و نيز انسان}^‌^{شناسي از ابعاد گوناگون نياز است.}

^{توليد معيشتي و سنتی كشاورزي و شباني (نگه}^‌^داري^‌^{دام و رمه) در}^‌^{كوردستان، نظام توليد روستايی خوراك به حساب مي}^‌^{آيد. شهرها حتي تا اين اواخر در رابطه با اقتصاد روستايی}^‌^{كوردستان چيزي بيش از كانون}^‌^{هاي مديريت و بازرگاني نبوده}^‌^{اند كه براي ادامه}^‌^{ي خدمات به روستاهاي پيرامون}^‌^{كه خوراك اين شهرها را فراهم مي}^‌^{كنند، صرف نظر از ميليتاريسم و تخريب روستاها در عمليات}^‌^{هاي سنگين نظامي، نقش بيشتري ايفا نكرده}^‌^اند.

^انسا^‌^ن^‌^{شناسان با توجه به زمينه}^‌^{هاي مورد علاقه}^‌^{شان به جوامع كهن}^‌^{تر و ساده}^‌^{تر، به دو جنبه از صنعتي}^‌^{شدن توجه ويژه}^‌^{اي نشان دادند. يكي تأثير جامعه}^‌^{ي صنعتي بر مناطق روستايي و ديگري تحليل}^‌^{رفتن ارزش}^‌^{ها و سازمان}^‌^{هاي روستايي در نظام صنعتي.}

^{اين مسئله بدترين شرايط را براي مناطقي نظير}^‌^{كوردستان كه هنوز در توليد سنتی كشاورزي و شباني (دامداري سنتي) باقي}^‌^مانده^‌^{اند، با ورود سرمايه}^‌^{ي شركت}^‌^{های فراملي پيش خواهد آورد. در آن شرايط سلب مالكيت از دهقان}^‌^{كورد، آنان را ناچار به تغيير محل سكونت و مهاجرت به كلان شهرها خواهد كرد. از طرف ديگر چون سطح آموزش در}^‌^{كوردستان عمدا پايين نگه}^‌^{داشته شده، در نتيجه جامعه}^‌^ي^‌^{كورد فاقد نيروي تخصصی كارآمد است. از سوي ديگر چون مردم}^‌^{كوردستان از سوي دولت}^‌^{هاي اشغال}^‌^{گر از اداره}^‌^{ي امور خود رانده شده}^‌^{اند و امورشان به}^‌^{دست اشغال}^‌^{گران غيرخودي مديريت مي}^‌^{شود، به نسبتي}^‌^{كه كار در نهادها و مؤسسات دولتي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و غيره پيچيده}^‌^{تر شده، به همان اندازه در كنار محروم}^‌^{بودن از سرمايه و زيرساخت}^‌^{هاي اساسي و استراتژيك، آنان از كاركردن در آن نهادها و مؤسسات ناتوان شده}^‌^{اند. تنها كاري كه براي آنان در دیاسپورا باقي مي}^‌^{ماند، كارهاي كاذب، دست}^‌^{فروشي در گوشه و كنار خيابان}^‌^{ها و جاده}^‌^{ها، كارهاي پست}^‌^{تر و كارگري در ساختمان}^‌^{سازي است.}

^{با صنعتي و تخصصي شدن كشاورزي، سرمايه}^‌^{گذاران به جاي تنوع در توليد كشاورزي متناسب با نيازهاي معيشتي، بر درآمد نقدي و بازد}^‌‌^{هي سرمايه}^‌^گذاري^‌^هاي^‌^{شان تأكيد مي}^‌^{ورزند. اين موجب وابستگي بيش از پيش دهقان}^‌^{كورد، كه اكثريت جامعه}^‌^ي^‌^{كورد را تشكيل مي}^‌^{دهند، به بازار مي}^‌^{شود. با ورود خانواده}^‌^{ي روستايي به مرحله}^‌^{ي وابستگي به بازار، در واقع آن تمايز مهمي را كه متمايزكننده}^‌^{ي او از يك خانوار شهري بود از بين مي}^‌^رود.

^{اين پيامد هم}^‌^گون^‌^{كننده زماني سخت آشكار مي}^‌^{شود كه وابستگي به بازار با صورت}^‌^{هاي حمل}^‌^{ونقل و ارتباطات صنعتي همراه گردد. خانواده}^‌^هايی^‌^{كه از اين طريق بسيار جدا از هم افتاده}^‌^{اند، ديگر با هم غذا نمي}^‌^{خورند، با هم لباس نمي}^‌^{پوشند، با هم تفريح نمي}^‌^{كنند، با زبان هم صحبت نمي}^‌^{كنند و عموما به شيوه}^‌^{ي هم}^‌^{ساني زندگي نمي}^‌^{كنند. در چنين شرايطي زمينه}^‌^{هاي فرهنگي خود را از دست مي}^‌^{دهند كه به همين راحتي فرهنگ و زبان}^‌^{شان آسيميله مي}^‌^{شود. در واقع اين وضعيت آشكارا «ژينوسايد» فرهنگي است}^‌^{كه خود توده}^‌^{هاي مردم متوجه آن نيستند و افكار عمومي مردم جهان و حتي نهادها و سازمان}^‌^هاي^‌^{حقوق بشري تحت تأثير پروپاگاندای مؤسسات فرهنگي و تبليغاتي نظام سلطه}^‌^{ي كاپيتاليستي، كه هيچ انسانيتي براي}^‌^{شان فراتر از سود اقتصادي نيست، يا بي}^‌^{خبر مي}^‌^{مانند يا بي}^‌^تفاوت!

^{هر چند كه «زندگی شهري» براي بسياري از روستانشينان جاذبه دارد، اما ملاحظه مي}^‌^{شود كه اين دنباله}^‌^{روي چندان هم ارزان تمام نمي}^‌^{شود. شهرنشينان اصلي و قديمي آنان را از نظر نژادي، فرهنگي و اجتماعي هم}^‌^پايه^‌^{ی خودشان نمي}^‌^{دانند و تماس اجتماعي بسيار اندكي با آنان دارند و آنان در اجتماعات جداگانه زندگي مي}^‌^{كنند. مهاجرين از هر نظر حاشيه}^‌^{نشين به شمار مي}^‌^{آيند و اين درست آن چيزي است}^‌^{كه شركت}^‌^{هاي فرامليتي نياز دارند، يعني انبوهي از كارگراني كه با ارزش}^‌^{هاي اجتماعی گروه مسلط بيگانه}^‌^{اند و به اندك نعمات جامعه}^‌^{ي تجاري قناعت مي}^‌^كنند.

^{ازسوي ديگر براي خود سرمايه}^‌^{گذاران اتكا به محصولات قابل فروش نقدي خطر ورشكستكي را افزايش مي}^‌^{دهد. هم}^‌^{چنين با روي}^‌^{آوردن كشاورزی عميق به صنعت}^‌^{گرايي، اين خطر افزايش بيشتري مي}^‌^{يابد. به}^‌^{راحتي مي}^‌^{توان تبيين}^‌^{كرد که با دگرگون}^‌^{شدن سازمان محل كار، روابط اجتماعي نيز تغيير مي}^‌^{پذيرد. وقتي}^‌^{كشاورزی مبتني بر تجارت جاي كشاورزي سنتي را مي}^‌^{گيرد، خانواده}^‌^{ي كشاورز از آن شبكه}^‌^{ي خانوادگي}^‌^{كه زماني از نظر روابط متقابل اجتماعي و كار و وام به آن متكي بود، بيش از پيش جدا مي}^‌^{افتد. در محل كار شهري، گروه}^‌^{هاي خويشاوندي ديگر هيچ نقشي در توليد و يا توزيع ندارند و آدم}^‌^{ها بيشتر به همكاران و هم}^‌^قطاران^‌^{شان وابسته}^‌^{اند تا خانواده. طبقه}^‌^{ي اجتماعي، وابستگي}^‌^{هاي حرفه}^‌^{اي، قوميت، فرهنگ و عضويت در اتحاديه}^‌^{ها، كاركردهاي مسئوليت و حمايت متقابلي را كه پيش از اين محدود به خويشاوندان بود به عهده}^‌^مي^‌^{گيرند. اين به آن معنا نيست}^‌^{كه خويشاوندان و قوميت ديگر اهميت ندارد، بلكه كاركردهايش دگرگون شده است. خانواده}^‌^{هاي هرچه بيشتري براي برآوردن نيازهاي}^‌^{شان به فروش نيروي}^‌^{كار وابسته مي}^‌^{شوند و از درآمدي}^‌^{كه از اين راه به}^‌^{دست مي}^‌^{آورند غالبا خوراكي كم}^‌^{تر از آن}^‌^{چه كه خود مي}^‌^{توانستند توليد كنند مي}^‌^{توانند بخرند. مكانيزاسيون و بازرگاني}^‌^{شدن بخش كشاورزي، خصوصا با سرمايه}^‌^{ي خارجي و از طريق شركت}^‌^{هاي فراملي و يا سرمايه}^‌^{گذاران خود كشورهاي اشغال}^‌^گر^‌^{كوردستان، اين راه كسب درآمد را براي بيشتر خانواده}^‌^{هاي روستايی، كه بخش اعظم جامعه}^‌^ي^‌^{كورد از آنان تشكيل شده است، مي}^‌^{بندند. روستایياني كه ناچار به مهاجرت مي}^‌^{شوند، نمي}^‌^{توانند به اندازه}^‌^{ي گذران زندگي درآمد كسب كنند مگر آن}^‌^{كه كودكان}^‌^{شان هم كار كنند. نتيجه}^‌^{ي اين كار محروميت كودكان از آموزش خواهد بود كه عوارض بعدي آن محروميت از فناوري}^‌^{ها، تخصص}^‌^{ها و دانشي است كه از طريق آموزش حاصل مي}^‌^{شوند و همین امر در واقع پايه}^‌^{ی اشتغال پايدار محسوب مي}^‌^شوند.

^{اين سرنوشت و آينده}^‌^{ي جوامع و مللي نظير}^‌^{كوردهاست}^‌^{كه هم در توليد و هم توسعه}^‌^{ي اقتصاد ملی خود عقب نگه}^‌^{داشته شده}^‌^{اند و هم سرزمين}^‌^{شان تحت اشغال ديگران است.}^‌^{كوردستان در چنين شرايطی قرار دارد و ملت}^‌‌^{كورد هيچ}^‌^گونه^‌^{كنترل و نظارتي بر فرآيند توليد اقتصادي و اداره}^‌^{ی امور سرزمين}^‌^{اش را ندارد. از اين طريق همبستگی ملي، فرهنگي، زباني و … همانند تجزيه}^‌^{ي سرزمينش، بيش از پيش از هم مي}^‌^{گسلد. به اين راحتي ملتي تاريخي و داراي كهن}^‌^{ترين زبان خاورميانه را گرفتار «ژيونسايد» فرهنگي، اقتصادي، قومي، زبانی و جغرافيايی مي}^‌^{كنند. با توجه به اين اوضاع، فوري}^‌^{ترين و ضروري}^‌^{ترين كار براي ملت}^‌^{كورد، مبارزه}^‌^{ي جدي و مؤثر در راه رهايی ملی خود است. در غير اين صورت تصوير چارلي}^‌^{چاپلين از كارگري كه در ميان دنده}^‌^{هاي بي}^‌^{آرام خط توليد گير كرده و بدون داشتن هرگونه قدرتي در برابر كار ماشين گيج مانده است، تصويري از آينده}^‌^{ي ملت}^‌^{كورد خواهد بود.}

^{اگر رهبران و احزاب}^‌^{كورد اين اوضاع تأسف}^‌^{بار را درك مي}^‌^{كردند، هرچه سريع}^‌^{تر اختلافات كاذب، سودجويانه، منفعت}^‌^{پرستانه، برتري}^‌^{جويانه و حزبی و گروه}^‌^{گرايي را رها مي}^‌^{كردند و در جهت اتحاد و يك}^‌^{پارچگي ملت}^‌‌^{كورد گام بر}^‌^مي^‌^{داشتند. اولين اقدام}^‌^{شان برگزاري كنفرانس ملي}^‌ ^‌^{كورد و رهيافت برون}^‌^{رفت از اين شرايط به}^‌^{غايت غيرانساني است.}

^{دانشمندان در هنگام تعيين عواملي}^‌^{كه روابط اجتماعي يا اقتصادي را در يك اجتماع محلي شكل مي}^‌^{بخشد، بايد تأثير جهان خارج از آن اجتماع را نيز در نظر داشته باشند. شركت}^‌^{هاي فرامليتي يا چندمليتي به عنوان گردونه}^‌^{هاي توليد و بازرگانی جهاني عمل مي}^‌^{كنند و امروزه معمولا هماهنگ با سياست}^‌^{هاي دولت}^‌^{ها وظايف}^‌^{شان را انجام مي}^‌^{دهند. اين دو روند به هم وابسته}^‌^{اند. شركت}^‌^{هاي فوق عميقا در صنعت كشاورزي ريشه دارند و مردم بنه}^‌^كن^‌^{شده از زمين}^‌^{هاي كشاورزي بر اثر صنعت كشاورزي، نيروي دست}^‌^{مزدی عظيمي را براي همين شركت}^‌^{ها فراهم مي}^‌^سازد.

^{كاربرد تكنولوژی صنعتي در مزرعه}^‌^{داري، هر چند كه براي تغذيه}^‌^{ی جمعيت پيوسته روبه}^‌^{افزايش جهان بي}^‌^{گمان ضروري است، اما در بيشتر كشورها دگرگوني}^‌^{هاي ژرفي به بار آورده است. كاربرد تكنولوژي پيشرفته و تجهيزات گران}^‌^{بها به اين معناست}^‌^{كه سرمايه به اندازه}^‌^{ي كار خانوادگي در مزرعه، اهميت يافته است. اين مهم}^‌^{ترين برتري و امتيازی}^‌^است^‌^{كه تنها در اختيار شركت}^‌^{هاي فرامليتي و چندمليتي است. دهقاناني}^‌^{كه به اين سرمايه نياز دارند اما دسترسي ندارند، معمولا مزرعه}^‌^{داري را ترك مي}^‌^{گويند و به مشاغل شهري روي مي}^‌^{آورند. در چنين شرايطي، كشاورزي يك تجارت است و نه يك شيوه}^‌^{ي زندگي.}

^{گسترش و توسعه}^‌^{ي صنعتي}^‌^{شدن كشاورزي به كاهش نيروي كار انساني در مزارع منتهي مي}^‌^{شود كه در نتيجه}^‌^{ي آن افراد بي}^‌^{كار به مشاغل ديگري روي مي}^‌^{آورند. از اين طريق به تدريج و بسيار سازمان}^‌^{يافته و در عين حال قانونمند و بي}^‌^سروصدا^‌^{كوردها را از كار بي}^‌^{كار و ناچار به مهاجرت در پي مشاغل ديگر، سرزمين خود را ترك مي}^‌^{كنند. حتي در سال}^‌^{هاي گذشته، صرف}^‌^{نظر از جنايات رژيم بعث در جنوب}^‌^{كوردستان، تنها در تركيه حدود چهار هزار روستاي}^‌^{كوردستان در عمليات}^‌^{هاي سنگين نظامي ويران شده}^‌^{اند كه ساكنين آن روستاها در متروپل}^‌^{هاي تركيه آواره گرديدند. اين بدان معناست}^‌^{كه چنان سيستماتيك و بدون سروصدا «ژينوسايد» مي}^‌^{شويم كه فريادرسي هم نداريم.}

^{به نظر مي}^‌^{رسد تحول كشاورزي چرخشي جديد به سمت آن نوع مديريت كشاورزي است كه در گذشته خصلتي بسيار استثمارگرانه داشت. يعني بازگشت به فئوداليسم و حتي بدتر و دورتر برده}^‌^{داري در جهان پست}^‌^{مدرن يا به سخن ديگر عصر مابعد نوين كه جامعه}^‌^{شناسی آمريكا مدعي آن است! به نظر مي}^‌^{رسد مردگان ما راحت}^‌^{تر از ما زندگان هستند.}

^{يكي از پيامدهاي كشاورزي وسيع صنعتي با سرمايه و تجهيزات شركت}^‌^{هاي فرامليتي، بنه}^‌^كن^‌^{شدن كشاورزان و دهقانان خرده}^‌^{مالك است. اين دهقانان در كانون}^‌^{هاي بزرگ شهري ماندگار و يا به دنبال كارهاي فصلي به اين}^‌^{سو و آن}^‌^{سو مي}^‌^{روند. سازمان اين نيروي كار متحرك، برحسب آن}^‌‌^{كه چه نوع تنظيمي براي}^‌^{شان سودمند باشد دگرگوني مي}^‌^{پذيرد. هم}^‌^{اكنون در ايران و به}^‌^{ويژه در تركيه، كه اوضاع اقتصادی به مراتب بهتر از ايران را دارد،}^‌^{كوردها در چنين شرايطي گرفتارند. خود بي}^‌^{كاران و رانده}^‌^شد^‌^ه^‌^{گان مردم ترك از مزارع}^‌^{شان در گروه}^‌^{هاي صدهزار نفري در كارخانه}^‌^{های اروپاي شمالي مشغول كارند كه در زمان بحران اقتصادي نخستين افرادي}^‌^{اند كه از كارشان اخراج مي}^‌^{شوند و از انزوايي اجتماعي و تبعيض در كشور ميزبان رنج مي}^‌^{برند. انگار به عقوبت رفتار دولت}^‌‌^{ملت ترك در حق}^‌^{كوردها گرفتار شده}^‌^اند!

^{در خاورميانه هم}^‌^{اكنون خيلي بيش از نيمي از جمعيت}^‌^{كشورها شهرنشين}^‌^{اند، که بیشترشان حاشیه}^‌^نشین^‌^{اند. قربانيان اصلي هم}^‌^{كوردها هستند، زيرا آنان ناچارند به شهرهاي غير}^‌^{كوردنشين مهاجرت كنند كه فرهنگ و زبان}^‌^{شان در معرض تهديد و آسيميله}^‌^{شدن است. هم}^‌^{چنين محروم}^‌^{ترين و از نظر اجتماعي نشان}^‌^{دارترين بخش}^‌^{هاي مردم و شهر را تشكيل مي}^‌^{دهند و ميزان عدم اشتغال و بزهكاري در ميان آنان بسيار بالاست.}^‌^{كوردها هم}^‌^{چنين نه تنها به خاطر دگرگونی اقتصاد كشاورزي و يا تحت تأثير اقتصاد جهاني، بلكه بر اثر جنگ}^‌^{هاي بي}^‌^{رحمانه، ويراني و تخريب روستاها و محيط}^‌^{زيست و طبيعت}^‌^{شان، قحطي و سركوبی سياسي و نظامي ديارشان را ترك گفته}^‌^{اند. آنان ناچارند به شيوه}^‌^{هاي گوناگون، از جمله دست}^‌^{فروشی اشياء بنجل كسب درآمد كنند. عامل عمده}^‌^اي^‌^{كه آنان (}^‌^{كوردها) را از يك شغل باثبات محروم مي}^‌^{سازد فقدان آموزش، تبعيض قومي و مذهبي است. آنان هم}^‌^{چنين در روابط اجتماعی درون اجتماع}^‌^{شان هم}^‌^{چنان به سنت}^‌^{هاي روستايي وابسته مانده}^‌^{اند. از همه مهم}^‌^{تر از هرگونه مشاركت معني}^‌^{دار در فراگردهاي سياسي خارج از اجتماع}^‌^{شان به}^‌^{دورند. اگر خدماتي را هم از سوي دولت دريافت كنند، اين خدمات را به عنوان حقوق شهروندان در نظر نمي}^‌^{گيرند، بلكه آن را به عنوان يك لطف مي}^‌^{انگارند. در برابر رأي}^‌^{شان هنگام انتخابات}^‌^{ها خدمات شخصی كوچك، نهار و شام در ايران و يا ذغال سنگ براي سوخت}^‌^{شان در تركيه براي تخفيف برخي مسائل دريافت مي}^‌^{کنند ولي هرگز به آن}^‌^{ها اين امكان داده نمي}^‌^{شود كه از چنبره}^‌^ي^‌^{فقر بيرون آيند، يعني از مشاغل مناسب، اتحاديه}^‌^{هاي كارگری درست و يك نقش تصميم}^‌^{گيرانه در فراگرد سياسي محروم هستند. با گذشت زمان، هنوز هم اين مردم (}^‌^{كوردها) حاشيه}^‌^نشين^‌^{تر و منزوي}^‌^{ترند و از منابع تصميم}^‌^{گيري، خصوصا در ايران تحت سلطه}^‌^{ي تئوکراسی حاکم، به}^‌^{دور مانده}^‌^{اند و خارج از جريان اصلی اجتماعي قرار دارند. همه}^‌^{ي اين موارد به از خود بيگانگی اجتماعي و سياسی مردم بسيار فقير منتهي مي}^‌^شود.

^{به نظر لوئيس اين مسائل در ميان مردمي}^‌^{كه گرفتار اجتماعات حاشيه}^‌^نشيني^‌^{اند، كم}^‌^{تر به كمبود في}^‌^نفسه^‌^{ی مادي، بلكه بيشتر به شكافي ارتباط دارد كه فقر ميان محرومان و طبقه}^‌^{ي متوسط مرفه در يك جامعه}^‌^{ي صنعتي مي}^‌^{اندازد، يعني همان جامعه}^‌^{اي كه وعده}^‌^{ي تحرك صعودي را به مردم فقير مي}^‌^{دهد. مردم فقير شهري با اعتقاد به اين كه بايد از اين فقر بيرون آيند ولي امكانات يك چنين رهايي را از آنان دريغ داشته}^‌^{اند، گرفتار آن چيزي مي}^‌^{شوند كه لوئيس فرهنگ فقر مي}^‌^{نامد، يعني عقيده}^‌^{ي پيوسته}^‌^{ي فعال گريزگرايي، ارضاي فوري، نااميدي و تسليم}^‌^{پذيري كه لوئيس آن را يك نوع تطبيق و واكنش مي}^‌^{انگارد كه مردم فقير نسبت به «جايگاه حاشيه}^‌^اي^‌^{شان در يك جامعه}^‌^{ي قشربندي}^‌^شده^‌^{ي طبقاتي و بسيار انفرادی سرمايه}^‌^{داري» از خودشان نشان مي}^‌^{دهند. راه برون}^‌^{رفت از اين فرهنگ فقر، رشد انسجام اجتماعي است؛ مانند پيوستن به يك اتحاديه، فعاليت براي يك هدف سياسي}^‌^براي^‌^{كوردها رهايي ملي}^‌^{كه اين موارد فشار براي ايجاد دگرگوني به شمار مي}^‌^{آيند و اين همان فعاليتي است}^‌^{كه براي}^‌^{كوردها ممنوع مي}^‌^{شود. همه}^‌^{ي اين موارد باعث مي}^‌^{شود جوامع و گروه}^‌^{هاي مهاجرين روستايي در شهرهاي بزرگ از جهت آرزوها شهري ولي از نظر روابط اجتماعي روستايي باقي}^‌^{بمانند.}

^{مورد بعدی در مورد دیاسپورای کوردها به}^‌^{ویژه در اروپا، ناتوانایی در انسجام و یکپارچگی خود، ایجاد نهادهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تشکل در یک سازمان جهت طرح مسئله}^‌^{ی کورد در سطح جهانی است و این}^‌^{که نسبت به آموزش در سطوح آموزش عالی بی}^‌^تفاوت^‌^{اند. علل این ضعف و ناتوانایی باید تحلیل شود.}

وتارەکانی تر

Publication Info

کتێبی تیشک

کتێبی تیشک بەستێنێکی تایبەت بە پەرەپێدان و بڵاوکردنەوەی کتێبی پەیوەندیدار بە کوردستان، ئێران و ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست و بەشە جۆراوجۆرەکانی ئاکادێمی دەخوڵقێنێ. ئامانجمان ئەوەیە خوێنەران لە سەرانسەری جیهاندا، دەستیان بەم سەرچاوە بەنرخانە ڕابگات.

زیاتر بخوێنەوە ...

گۆڤاری تیشک

گۆڤاری تیشک کۆمەڵێک وتار، چاوپێکەوتن، شیکاری و لێکدانەوەی لێکۆڵەران، توێژەران و پسپۆڕانی دیار و بەناوبانگ لەم بوارەدا بڵاو دەکاتەوە. کۆمەڵێک وتاری جۆراوجۆری پەیوەندیدار بە کوردستان کە تەوەری سیاسەت، کولتوور، مێژوو، زمان، ئەدەب، و … هتد لەخۆ دەگرێت.

زیاتر بخوێنەوە ...

پرۆژەی ‏توێژینەوەی تیشک

پرۆژەی توێژینەوەی تیشک بۆ دامەزراندنی بناغەیەکی تۆکمە بۆ بڵاوکردنەوەی توێژینەوەی ئاست بەرز سەبارەت بە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و گروپە نەتەوەیی و ئایینییەکانی کوردستان، ئێران و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست داڕێژراوە. ئەم پڕۆژەیە لە لایەن ناوەندی لێکۆڵینەوەی کوردستان – تیشک بەڕێوەدەچێت.

زیاتر بخوێنەوە ...

زەنجیرە سمینارەکانی تیشک

پرۆژەی زەنجیرە سمینارەکانی تیشک لە ساڵی ٢٠٢٤ لەلایەن ناوەندی لێکۆڵینەوەی کوردستانەوە بەڕێوە دەچێت. ئەم سمینارانە تایبەتە بە باس و گفتوگۆ سەبارەت بەو لێکۆلینەوە نوێیانە پەیوەندیداربە پرسی کوردەوە. یەکەک لە ئامانجە سەرەکییەکانی ئەم پڕۆژەیە بەهێزکردنی کۆمەڵگەی ئەکادیمی کوردستان لە ڕێگەی هاوبەشکردنی زانیاری و پەیوەندی سازکردنە.

زیاتر بخوێنەوە ...

یارمەتی ماڵی گۆڤاری تیشک

گۆڤاری تیشک

گۆڤاری تیشک

دیاسپورای کوردها

وتارەکانی تر

بەڵگەنامەکان شایەدی دەدەن: کورد- ژ. و. ستالین – کرێملین

Publication Info

خەباتی ژنانی کورد لە ئێران: خەبات بۆ داگیرکردنەوەی پانتای گشتی

Publication Info

ژنانی ڕەش: داڕشتنی تیۆریی فێمێنیستی

Publication Info

جنبش استعمارزدایی از دانشگاە: بررسی ریشه‌ها و معنای آن

Publication Info

روایت تاریخی زبان کوردی: نقش زبان کوردی در حفظ و انتقال هویت، تاریخ و مقاومت ملت کورد

Publication Info

کوردی وەک زمانێکی بێدەوڵەت لە دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکادا

Publication Info

‘دەوڵەت و سەروەریی’ و ‘نەتەوە و نەتەوەخوازیی’

Publication Info

سیاسەتی ڕەگەزیی لەگەشەخستن

Publication Info

وتووێژ لەگەڵ ئارەش ساڵح

Publication Info

تحول خط‌مشی سیاسی کوردها: گذار از تلاش برای برابری و آزادی به مبارزه برای رهایی

Publication Info

Publication Info

کتێبی تیشک

گۆڤاری تیشک

پرۆژەی ‏توێژینەوەی تیشک

زەنجیرە سمینارەکانی تیشک

Publication Info

مێنۆی سەرەکی

لە پەیوەندیدا بمێنەوە

گۆڤاری تیشک

گۆڤاری تیشک

دیاسپورای کوردها

وتارەکانی تر

Publication Info

Publication Info

Publication Info

Publication Info

Publication Info

Publication Info

Publication Info

Publication Info

Publication Info

Publication Info

Publication Info

کتێبی تیشک

گۆڤاری تیشک

پرۆژەی ‏توێژینەوەی تیشک

زەنجیرە سمینارەکانی تیشک

ئەم وتارە هاوبەش بکە!

Publication Info

مێنۆی سەرەکی

لە پەیوەندیدا بمێنەوە